Wat is het verschil tussen calciumcarbonaat uit de bodem en calciumcarbonaat dat teruggewonnen wordt uit papierafval? Vanuit het oogpunt van circulariteit is de laatste een stuk aantrekkelijker, maar calciumcarbonaat uit papierafval heeft een minder goede werking als filler of binder in bijvoorbeeld verven en coatings. Alucha Works wint nu al calciumcarbonaat uit papierafval en onderzoekt in dit project wat de chemische en fysische verschillen precies zijn. Daarmee komt naar verwachting een oplossing in zicht waarmee circulair gewonnen calciumcarbonaat een breder toepassingsgebied kan krijgen.
Gehonoreerde Projecten
Kwaliteitsverbetering voor circulair calciumcarbonaat , Alucha Works B.V., University of Amsterdam
Waterkwaliteit verhogen zonder chemicaliën, JVR Tecmar, Presscon Solutions B.V., NHL Stenden, Avans Hogeschool
De Vital Oxidizer verbetert de waterkwaliteit zonder gebruik te maken van waterstofperoxide en chloor. In de agrarische sector wordt het apparaat al veel gebruikt om de kwaliteit van bijvoorbeeld irrigatiewater te verbeteren. Om het apparaat ook voor andere toepassingen in te zetten, zoals de tuinbouw en consumententoepassingen, is meer kennis nodig over het werkingsmechanisme. Avans Hogeschool en Stenden Hogeschool onderzoeken samen in dit project welk effect de Vital Oxidizer heeft op de chemische en biologische parameters van bulkwater.
Circulair fosfaat uit circulair proces, Pro6com B.V., SusPhos B.V., Radboud Universiteit
Meer dan 20% van het fosfaat dat in Nederland wordt verbruikt, eindigt via het slib van rioolwaterzuiveringsinstallaties in slibas. Terugwinning van het fosfaat uit dit slibas is een belangrijke stap in het circulair maken van het fosfaatgebruik. Susphos heeft een proces ontwikkeld waarmee fosfaat met een oplosmiddel uit het slibas teruggewonnen kan worden. Om ook het oplosmiddel circulair in te zetten werkt het bedrijf in dit project aan een model waarmee kan worden ingeschat op welke manier het oplosmiddel zo lang mogelijk bruikbaar blijft in de winningsinstallatie.
Biobased coating stap dichterbij, Relement B.V., Puroc B.V., Fontys Hogescholen
Alle auto’s, windmolens en houten kozijnen hebben één ding gemeen. Ze moeten gecoat worden om het materiaal te beschermen. Alleen al in Nederland wordt ruim 1 miljard euro omzet gerealiseerd met coatings. De coatings worden veelal van fossiele grondstoffen gemaakt maar vanuit de markt komt er steeds meer vraag voor biobased coatings. Eén belangrijk ingrediënt mist: de aromaat, verantwoordelijk voor het glanzend, krasvast en uv-bestendig maken. Relement ontwikkelde als eerste een bio-aromaat (bio-MPA). Een showmodel van een coating gebaseerd op bio-MPA ontbreekt en dat is precies wat samen met Fontys Hogescholen onderzocht gaat worden in dit project. Daarmee kunnen de eigenschappen worden getest en vergeleken met de nu nog gangbare varianten.
Schimmel beschermt staal, Voestalpine Böhler Welding Nederland B.V., Quartier B.V., Xylotrade B.V., TU Delft Services B.V., Universiteit Utrecht, Saxion Hogeschool
Om corrosie te voorkomen worden metalen voor buitengebruik voorzien van een laagje verf of een coating. Dat beschermingslaagje heeft echter nogal wat duurzaamheidsissues: het is vaak gemaakt op basis van aardolie, bevat schadelijke stoffen zoals conserveringsstoffen, chromaat-zouten of Chroom-6 en bij verwering komen microplastics vrij. De schimmel Aureobasidium pullulans wordt in combinatie met lijnzaadolie al succesvol toegepast voor het beschermen van hout. De schimmel produceert de stof pullulaan dat ook in staat is om corrosie op metaal sterk te verminderen betekenen. Pullulaan zelf is echter wateroplosbaar. In dit project wordt een fermentatieproces ontwikkeld waarbij de schimmel ook watervaste stoffen voor de bescherming van metaal gaat produceren. Daarmee komt een duurzaam beschermingssysteem voor metaal beschikbaar.
Textielpolyesters gerecycled, CiorC, Stichting Sympany, NHL Stenden Hogeschool
Textiel dat uit een mix van katoen en polyester bestaat is lastig te recyclen en belandt na gebruik vaak in de verbrandingsoven. In een eerder GoChem-project is een methode ontwikkeld waarbij beide componenten kunnen worden gescheiden. Daarbij slaat het cellulose uit de katoen neer en blijven de monomeren waaruit het polyester was opgebouwd achter in een oplossing. In dit nieuwe project wordt onderzocht hoe beide fracties gescheiden kunnen worden en hoe de monomerenfractie zodanig gezuiverd kan worden dat ze weer als grondstof voor nieuwe polyesters kunnen dienen. De uitkomsten van het project moeten duidelijk maken of recycling van gemixte textielen technisch en economisch haalbaar is.
Stabiele eiwitten met methionine, Incircular B.V., Maastricht University
Eiwitten worden veel gebruikt in bijvoorbeeld biotechnologische toepassingen en pharmaceuticals. Nadeel is dat veel eiwitten niet stabiel zijn en dus snel vervallen en hun specifieke functie verliezen. In veel gevallen wordt daarom cysteïne in het eiwit ingebouwd: de molecuulstructuur wordt sterker en daardoor wordt het eindproduct stabieler. In een aantal gevallen is gebruik van cysteïne niet wenselijk omdat het de functie van het molecuul verandert. In dit project wordt een alternatief ontwikkeld door methionine te gebruiken in plaats van cysteïne. In het project wordt niet alleen gekeken naar hoe het productieproces eruit moet zien, de nieuwe moleculen worden ook op functionaliteit en stabiliteit getest.
Alles uit de ui, Biorefinery Solutions, Avans Hogeschool
Uien bevatten verschillende functionele eiwitten, etherische oliën en vetten die commercieel interessant genoeg zijn om uit de reststromen te winnen. De etherische oliën en vetten worden op dit moment met behulp van stoomdestillatie gewonnen. Deze scheidingsmethode is echter funest voor de functionele eiwitten. De hoge temperatuur en druk denatureren de eiwitten waardoor deze in waarde verminderen. Biorefinery Solutions ontwikkeld in dit project een mild extractieproces waarbij zowel de etherische oliën en vetten als de functionele eiwitten te winnen zijn. Het proces bestaat uit twee scheidingsstappen. De eerste stap is een koude persing waarbij de eiwitten worden gescheiden van de etherische oliën en vetten. In een tweede stap worden de etherische oliën en vetten geëxtraheerd met behulp van een spijsolie. In dit project wordt een voorontwerp van het proces gemaakt om te bepalen hoe dit kan aansluiten op het bestaande eiwitextractieproces. Het project geeft inzicht of de gecombineerde winning technisch en economisch haalbaar is.
Nanokristallen voor slim licht, Seaborough Research B.V., Universiteit Utrecht
Aan LED-verlichting worden uiteenlopende eisen gesteld. Binnenverlichting moet bijvoorbeeld voldoende rood bevatten om een warme sfeer te creëren, terwijl beeldschermen mooie pure kleuren moeten produceren. De Universiteit Utrecht en het bedrijf Seaborough werken in dit project samen aan nieuwe manieren om efficiënt licht te genereren met nanokristallen. Nanokristallen hebben als voordeel dat het uitgezonden lichtspectrum nauwkeurig kan worden gestuurd en dat hun fabricage minder schaarse materialen gebruikt dan bestaande technologieën. Om ze licht te laten uitzenden, moet er echter energie worden toegevoerd. De onderzoekers gaan een strategie uittesten om energie zo snel en efficiënt mogelijk door een dunne film van nanokristallen te laten reizen. Als dit lukt, kunnen kunstmatige lichtbronnen efficiënter en mooier worden gemaakt, terwijl er minder materialen gebruikt hoeven te worden.
Onverpakt en toch beter houdbaar, RKI Sustainable Solutions, VAM Watertech BV, Fruvo B.V., Vogelaar Vredehof, HZ University of Applied Sciences
Hoe verminder je het gebruik van plastic verpakkingen terwijl je wel de kwaliteit van je fruit optimaal beschermt? In een eerder GoChem-project is een eetbare coating op basis van zeewier ontwikkeld. Dit project is hier een vervolg op. Er wordt onderzocht wat het effect is van het aanbrengen van de coating op diverse appelrassen met betrekking tot het rijpingsproces, de houdbaarheid en kwaliteitscriteria, zoals watergehalte, ethyleenproductie, nutritionele waarde en de ontwikkeling van schimmels en bacteriën.
Nanodeeltjes gemakkelijk gemeten, SeeNano Technology BV, Nanomi BV, Solstice Pharmaceuticals, Universiteit Twente, Saxion Hogeschool
Het meten van de grootte van micro- en nanodeeltjes is essentieel voor het goed kunnen inschatten van de eigenschappen van een materiaal. Tegelijkertijd zijn deze metingen kostbaar, ingewikkeld en niet nauwkeurig genoeg. In dit project wordt een compact, draagbaar meetapparaat ontwikkeld dat deeltjes met een grootte tussen 20 nm en 20 um snel en eenvoudig kan meten. Het apparaat wordt getest door monsters van verschillende materialen in de praktijk te testen.
Patiëntencomfort verhogen met ComfyHand, ComfyHand B.V., Zuyd Hogeschool
Simpelweg even een hand vasthouden kan patiënten kalmeren die bezorgd of angstig zijn of die zich eenzaam voelen. In een aantal situaties is het echter niet mogelijk om echt menselijk contact te hebben. Om ook dan patiënten te ondersteunen wordt de ComfyHand ontwikkeld: een hand die op alle aspecten als menselijk wordt ervaren, maar het niet is. In dit GoChem-project wordt onderzocht of het mogelijk is een hand te maken waarvan het materiaal aanvoelt als een echte hand qua bijvoorbeeld warmte en zachtheid. Het project moet resulteren in een prototype dat in een zorgcentrum zal worden getest.
Gefilterd zonlicht reguleert groei, SolarFoil B.V., Universiteit van Amsterdam
Planten, en dus ook tuinbouwgewassen, gebruiken een beperkt deel van het lichtspectrum van de zon voor hun groei. Daarbij hebben verschillende golflengtes andere effecten op de ontwikkeling. Zo zorgt de ene golflengte voor langere stengels en een andere voor de bloei. Met LED-verlichting wordt zo al heel precies gestuurd op de ontwikkeling van de gewassen. In dit GoChem-project wordt een recente doorbraak in de nanotechnologie gebruikt om het hele spectrum van zonlicht te sturen naar de specifieke golflengtes die de ontwikkeling van het gewas stimuleren. Daarmee kan de tuinbouwsector met minder energiekosten en investeringen toch gewassen optimaal laten groeien.
Materiaalsterkte controleren met fluorescentie, 2MV Composites, Defensie Materieel Organisatie, TU Delft
Aan materialen die mensen of apparatuur onder extreme omstandigheden moeten beschermen worden zeer zware eisen gesteld. Om snel te kunnen controleren of een bestaande constructie nog steeds aan deze eisen voldoet, wordt dit project een methode ontwikkeld om met fluorescerende imaging technieken de sterkte te controleren, ook na een impact.
Naar een nieuw muggenwerend middel, TropIQ Health Sciences, HAN University of Applied Sciences
Wereldwijd sterven jaarlijks ruim één miljoen mensen aan ziektes die worden overgebracht door beten van muggen, vliegen en teken. Daarnaast hebben deze ziektes een enorme impact op kwaliteit van leven en economische voorspoed. De meest gebruikte muggenwerende stof DEET moet in zeer hoge concentraties worden gebruikt om effectief te zijn, wat leidt tot huidirritatie. Bovendien tast DEET kleding en gebruiksvoorwerpen aan. Nieuwe, veilige beschermende stoffen zijn nodig. In dit project wordt met behulp van twintig muggenwerende stoffen onderzocht welk deel van de molecuulstructuur verantwoordelijk is voor de muggenwerende functie. Deze inzichten helpen om een stof te identificeren die een zeer effectieve werking heeft. Als dit slaagt, wordt in een vervolgproject een middel ontwikkeld dat marktrijp is.
Macromoleculen eenvoudiger in beeld, Hans-on Samples, ImmunoPrecise Antibodies (Europe) B.V., Maastricht University
In het onderzoek naar de chemische basis van het leven spelen de driedimensionale structuren van macromoleculen zoals eiwitten, DNA en RNA een cruciale rol. Het onderzoek is tien jaar geleden in een stroomversnelling geraakt door de introductie van cryo-electronenmicroscopie (cryo-EM). Daarmee kunnen structuurbiologen duizenden individuele macromoleculen onderscheiden. De techniek staat of valt met zeer pure en geconcentreerde monsters van een betreffend macromolecuul die in een dunne laag (10-50nm) liggen. In dit project wordt een techniek ontwikkeld waarmee de laagdikte zeer precies kan worden ingesteld. Met deze techniek wordt het onderzoek aan macromoleculen eenvoudiger en meer betaalbaar.
Een betere route naar synthetische eiwitten, Maastricht University, EnzyTag B.V.
Synthetische peptiden zijn kleine eiwitten die een groot scala aan functies kunnen vervullen, met name in de geneeskunde. Om deze peptiden snel en duurzaam te maken is een methode beschikbaar die chemische synthese combineert met enzymen (biologische katalysatoren). Maar een specifieke klasse van verbindingen die nodig is voor deze manier van peptidesynthese, de zogeheten oxo-esters, blijkt nog lastig in een hoge opbrengst te maken. In dit KIEM GoChem project staat een nieuwe syntheseroute naar oxo-esters centraal via een zogeheten Passerini-reactie. De onderzoekers denken dat deze methode breed toepasbaar zal zijn en willen dat laten zien door een modificatie uit te voeren van het geneesmiddel insuline.
Ziektemakers genetisch geanalyseerd, Avans Hogeschool, 1928 Diagnostics, Academisch Ziekenhuis Maastricht, Molecular Biology Systems B.V.
Een snelle en juiste diagnose bij infecties is van levensbelang zodat de patiënt de optimale behandeling krijgt. Met traditionele analyses kan dit proces dagen of weken duren of er is soms helemaal geen identificatie mogelijk van de pathogenen. In dit KIEM GoChem project werkt Avans Hogeschool samen met het MKB en kennisinstellingen aan een nieuwe high-througputmethode op basis van sequencing, waarbij het genetisch materiaal van deze ziektemakers geanalyseerd wordt. De methode werkt zelfs als er meerdere pathogenen aanwezig zijn. Naar verwachting versnelt deze methode de diagnostiek zodat patiënten sneller en beter behandeld kunnen worden.
Waardevolle stoffen uit het koeientoilet, Hanzehogeschool Groningen, Sanovations B.V., Rijksuniversiteit Groningen
Door urine en mest van koeien te scheiden in een koeientoilet ontstaat minder ammoniak. Dat is goed om de stikstofuitstoot terug te dringen, maar boeren moeten de investering wel terugverdienen. Een mogelijkheid is om waardevolle stoffen uit de koeienurine te halen en te valoriseren voor de fijnchemie en als meststoffen. In dit KIEM GoChem project gaat de Hanzehogeschool Groningen hippuurzuur uit urine winnen. Dat is een grondstof voor groen benzoëzuur dat in mengvoeders zit als conserveermiddel. Kalium en ureum uit de urine zijn daarnaast waardevol als natuurlijke meststoffen. Later staat het winnen van andere stoffen zoals allantoine en creatinine op het programma.
Grote monsters voor beter gerecycled plastic, Radboud Universiteit, Veridis Technologies B.V., St. Nationaal Testcentrum Circulaire Plastics
Een mengsel van veel verschillende plasticsoorten kun je niet goed recyclen. Maar de kwaliteitscontrole op het ingezamelde plastic afval werkt nu niet goed omdat het slechts kleine monsters analyseert uit tonnen afval. De huidige analysetechnieken kunnen daarnaast niet goed overweg met zwart plastic of meerdere laagjes. Veridis heeft een hoogwaardige thermische analysetechniek beschikbaar waarmee grotere monsters nauwkeurig geanalyseerd kunnen worden. In dit KIEM GoChem project gaat Radboud Universiteit samen met Veridis uitzoeken hoe groot en nauwkeurig die monsters moeten zijn voor hoogwaardige plasticrecycling.
Nieuw malariamiddel voorkomt infectie, Radboud Universiteit, TropIQ Health Sciences B.V., Hermkens Pharma Consultancy B.V.
Aan malaria overlijden jaarlijks nog steeds een tot twee miljoen mensen, voornamelijk in Afrika. Er is dus nog altijd behoefte aan betere antimalariamiddelen. Het Nijmeegse bedrijf TropIQ vond eerder al een stof die voorkomt dat de malariaparasiet zich vermenigvuldigt na infectie, maar die ook de overdracht van de malariaparasiet van mug naar mens blokkeert. In dit KIEM GoChem project voert de Radboud Universiteit extra onderzoeken uit naar deze groep van stoffen, tetrahydroimidazopyridines (THIPs) geheten. Zo is het belangrijk te weten wat ermee gebeurt na opname in het lichaam. Daarnaast willen de onderzoekers weten hoe de stof precies werkt tegen de parasiet.
Zure mest stoot minder gassen uit, Saxion, Bonthuis varkens, Coval Energy B.V., Sanovations B.V., Twence B.V.
Uit verse mest komt veel methaan en stikstof vrij. Dat kun je verminderen door mierenzuur aan de mest toe te voegen. Daardoor krijgen methaanproducerende bacteriën geen kans. Mierenzuur kun je maken uit water, CO2 en duurzame elektriciteit van bijvoorbeeld zonnepanelen. De aangezuurde mest kan vervolgens de vergister in, zodat daar gecontroleerd methaan wordt geproduceerd en opgevangen. In dit KIEM GoChem project onderzoekt Saxion hoeveel meer methaan de vergister produceert en hoeveel minder stikstof wordt uitgestoten door het aanzuren van mest. De resultaten moeten leiden tot een pilot op boerderijschaal.
Nieuwe biokatalysator voor groene chemie, Zuyd Hogeschool, Aminoverse B.V.
De chemische industrie kan vergroenen door biokatalysatoren ofwel enzymen te gebruiken. Die zouden bijvoorbeeld een zuurstofatoom kunnen koppelen aan een verbinding niet normaal niet erg reactief is. Een groep van enzymen die daar potentieel goed in is heet Fe(II)/α-ketoglutarate-dependent oxygenases (KGOs). Het doel van dit KIEM GoChem project is om het potentieel van KGOs te laten zien. Aminoverse ontwikkelde hiervoor al een screeningmethode die Zuyd Hogeschool zal gebruiken om de activiteit en selectiviteit van de enzymen te bestuderen. Daarnaast zijn analytische methoden nodig voor het karakteriseren van de reactieproducten. Met de uitkomsten kan Aminoverse een commerciële biokatalyse-kit ontwikkelen.
Geneesmiddel uit afval, Zuyd Hogeschool, Phyto Pharma B.V., Chemelot Innovation and Learning Labs (CHILL)
Biomassa uit afvalstromen is al een bron van veevoer, biobrandstoffen en meststoffen. Maar deze afvalstroom bevat een nog veel waardevollere component. Dat zijn de bioactieve stoffen (BACs) die geschikt zijn als voedingssupplementen of farmaceutische producten zoals antioxidanten en ontstekkingsremmers. In dit KIEM GoChem project gaat Zuyd Hogeschool samen met Phytopharma en CHILL een groene extractiemethode ontwikkelen van de stof quercetine uit uienschillen. Quercetine is een ontstekingsremmer en remt ook histamine dat allergische reacties kan veroorzaken. Het doel is het ontwikkelen van een duurzaam business model voor de productie van quercetine.
Klik en klaar voor geneesmiddelonderzoek, Radboud Universiteit, Synvenio B.V.
Wetenschappers gebruiken zogeheten bioorthogonale klikreacties tussen trans-cyclooctenen (TCOs) en tetrazines (Tz) om geheel nieuwe geneesmiddelen te ontwikkelen. Deze geneesmiddelen pakken heel gericht de belangrijke biologische doelmoleculen aan zodat ziektes selectiever kunnen worden behandeld. Onderzoekers van de Radboud Universiteit ontwikkelden een nieuw type TCO. Maar als ook andere onderzoekers deze nieuwe technologie willen toepassen voor het ontwikkelen van slimme geneesmiddelen dan is een ‘ready-to-use’ TCO-product nodig dat makkelijk te gebruiken is. In dit KIEM GoChem project worden deze producten ontwikkeld met als resultaat een reeks geactiveerde eindproducten en meer kennis over de chemie van TCOs.
Lichtgevende moleculen meten infecties, Radboud Universiteit, Enzyre B.V.
Om de diagnose van infectieziektes te bevorderen, met name in afgelegen gebieden, is de een zogeheten point-of-care (POC) heel geschikt. Dat is een snelle, nauwkeurige en gevoelige diagnostische test die door een patiënt zelf kan worden uitgevoerd. Dit is relevant voor de preventie en het monitoren van potentiële pandemieën zoals bijvoorbeeld de recente uitbraak van SARS-Cov-2. Enzyre ontwikkelt een simpel en klein toestel dat de enzymatische activiteit uit microben kan meten. De Radboud Universiteit richt zich in dit KIEM GoChem project op de ontwikkeling van nieuwe lichtgevende moleculen die infectieziekten kunnen detecteren met dit toestel.
Sneller cellen invriezen, Maastricht University, Cryosol-World B.V.
Om eiwitten goed te bestuderen moeten ze eigenlijk in hun natuurlijke omgeving van de cel blijven, in plaats van geïsoleerd. Dat heet in situ structurele biologie. Dat kan steeds beter met geavanceerde microscopische technieken. Een van de nieuwste is een techniek die focused-ion-beam milling heet. Daarbij worden cellen snel ingevroren en daarna laagje voor laagje afgepeld om te bestuderen met een elektronenmicroscoop. Voor het perfect invriezen van cellen ontwikkelde Cryosol-World de VitroJet die een ijskoude vloeistof op het monster spuit. In dit KIEM GoChem project wil het bedrijf deze technologie samen met Maastricht University verder uitbreiden en verbeteren.
Groene test voor reumatoïde artritis, HAN University of Applied Sciences, Novio Catalpa B.V., Radboud Universiteit Nijmegen
Novio Catalpa ontwikkelt een eenvoudige goedkope diagnostische test voor reumatoïde artritis in samenwerking met de Radboud Universiteit. De test detecteert ACPA-antilichamen in het bloed. Maar daarvoor zijn speciale gemodificeerde nanodeeltjes nodig die momenteel door middel van een vervuilende chemische synthese worden gemaakt. In dit KIEM GoChem project zet HAN BioCentre zijn expertise in op het gebied van de gist Pichia pastoris. De gist produceert op een groene manier de nanodeeltjes gemodificeerd met een biomarker die geschikt zijn voor de test. Doel van het project is de haalbaarheid aantonen van deze methode.
Van fruit naar fles, Avans Hogeschool, PeelPioneers B.V.
Vijf miljard kilo citrusschillen gaan in Europa elk jaar de verbrandingsoven in. Zonde, want de schil bevat waardevolle chemicaliën zoals limoneen, het hoofdbestanddeel van sinaasappelolie. PeelPioneers ontwikkelde een manier om de waardevolle stoffen uit de schillen te halen maar wil graag weten of limoneen een goede grondstof is voor polymeren, bijvoorbeeld om flessen of verpakkingsmateriaal mee te maken. In dit KIEM GoChemproject bestudeert Avans Hogeschool mogelijke polymerisaties van limoneen en verwante stoffen met als doel om van limoneen waardevolle producten te maken.
Recyclebare kunststoffen met vezels, Avans Hogeschool, RB Biobased Institute B.V., Soederhuizen Kunststoffen B.V.
Door het mengen van biobased polyethyleen en polypropyleen met natuurlijke hout- en bamboevezels ontstaat een nieuwe biocomposiet. In dit KIEM GoChem project onderzoeken Rodenburg en Avans de beste manier om de polaire vezels en apolaire polymeermatrix te mengen, eerst op laboratoriumschaal en later opgeschaald door middel van spuitgietproductie van veel gebruikte artikelen. Het materiaal wordt mechanisch gerecycled, net als in de werkelijkheid. De materiaaleigenschappen zijn daarbij belangrijk. Het doel is de ontwikkeling van een nieuwe biobased kunststof met gereduceerde CO2-voetprint, die met de kwaliteit en prijs van conventionele kunststoffen concurreert.
Groene bouwmaterialen, Saxion Hogescholen, ChainCraft B.V., AquaMinerals B.V., De Eker B.V., Eco-Makelaar, Waterschap Rijn en IJssel
Minerale bouwmaterialen zoals cement en kalk veroorzaken veel CO2-emissie. Er is grote vraag naar duurzame en biobased alternatieven. In dit KIEM GoChem project doet Saxion onderzoek naar de ontwikkeling van zo’n alternatief bouwmateriaal op basis van biomassa zoals hennepvezel of herwonnen kurk, herwonnen kalk uit drinkwaterproductie en Kaumera, een nieuwe grondstof uit de afvalwaterzuivering. Dit materiaal kan in potentie worden toegepast als pleisterwerk, vloerafwerking en als basis voor bouwblokken. Daarbij vervangt het stucwerk of dient als nieuwe afwerking van vloeren. Tevens is het mogelijk een vervanger van beton, kalkzandsteen of als alternatief in kalkhennep, waarin nu mineraal gewonnen kalk wordt gebruikt.
Bruikbare bio-olie uit papierslib, Rijksuniversiteit Groningen, Alucha Management B.V.
Pyrolyse van papierslib levert herbruikbaar calciumcarbonaat en een vloeibare fractie koolwaterstoffen op. Deze biovloeistof is echter laag van kwaliteit en tot nu toe enkel geschikt voor verbranding. In dit KIEM GoChem project neemt de Rijksuniversiteit Groningen een recent ontdekt katalytisch proces onder de loep dat een hogere kwaliteit olie produceert met bruikbare biochemicaliën. De gebruikte katalysator deactiveert echter nog te snel. Verschillende andere typen katalysator worden onderzocht. Het doel is om een proces te ontwerpen waarbij de katalysator efficient en selectief is, herbruikbaar is en lang meegaat, zodat het proces technisch en economisch haalbaar is.
Bioactieve cosmetica uit wieren en algen, HZ University of Applied Sciences, Color & Brain B.V., NIOZ
Fucoxanthine, een gele kleurstof uit bruinwieren en microalgen, heeft diverse gunstige farmaceutische en cosmetische eigenschappen. Zo beschermt het tegen melanoom (huidkanker) door UV-straling en tegen huidveroudering. Maar extracten van fucoxanthine zijn nauwelijks verkrijgbaar als cosmetisch ingrediënt. In dit KIEM GoChem project selecteert de HZ de meest rendabele commerciëel beschikbare bruinwieren zoals suikerwier (Saccharina latissima) en wakame (Undaria pinnatifida) en microalgen als biobased grondstof voor een fucoxanthine-extract en ontwikkelt een groene, voedselveilige extractiemethode. De beste methode heeft een hoge opbrengst en is kostenefficiënt. Deze extracten vinden na evaluatie van de biologische activiteit hun weg naar duurzame cosmetische prototypen.
Beter proces voor het vangen van CO2, Radboud Universiteit Nijmegen, Carbyon B.V.
De start-up Carbyon ontwikkelt een nieuwe goedkope technologie om CO2 uit de atmosfeer te halen door Direct Air Capture. De vraag is echter wat de netto CO2-winst is van deze technologie, die tien keer goedkoper is dan huidige methoden en of die CO2-winst nog kan worden geoptimaliseerd. In dit KIEM GoChem project werken Carbyon en de Radboud Universiteit samen om die vragen te beantwoorden. Carbyon zal een inschatting maken van alle relevante procesparameters in een industriele setting waarna de Radboud Universiteit een levenscyclusanalyse uitvoert om te bepalen of de technologie een netto bijdrage kan leveren aan de reductie van CO2 in de atmosfeer.
Slimme procescontrole van anaerobe vergisting, Saxion Hogescholen, Methaplanet International B.V., HoSt Participaties B.V., ToPerform Smart Solutions B.V.
Het stabiel operationeel houden van anaerobe vergisters van organische afvalstromen zoals mest is een grote uitdaging. De microbiële en fysisch-chemische processen zijn complex. Veel vergisters draaien daardoor suboptimaal met als gevolg minder omzetting van circulaire grondstoffen tot bijvoorbeeld vetzuren of methaan. Een oplossing is kunstmatige intelligentie, met name Artificial Neural Networks (ANN). In dit KIEM GoChem project ontwikkelt Saxion een slimme procesregeling met een ANN-model dat in staat is om het vergistingsproces onder verschillende omstandigheden te voorspellen op basis van gegevens verkregen uit literatuuronderzoek en experimenten.
Groener verdikkingsmiddel, Maastricht University, GFB Europe B.V., Sappi Maastricht B.V.
Door het carboxyleren van cellulose ontstaat een varieteit aan nuttige verbindingen. De bekendste is wel carboxymethylcellulose (CMC), een verdikkingsmiddel en stabilisator in onder andere levensmiddelen, tandpasta, zalf en verf. Maar het productieproces van CMC is vervuilend en gevaarlijk door de grondstof chloorazijnzuur. In dit KIEM GoChem projecct ontwikkelt Maastricht University nieuwe gecarboxyleerde celluloseverbindingen die functioneel equivalent zijn aan CMC maar gemaakt wordt in een groen proces. De hernieuwbare grondstof is levulinezuur uit lignocelluloserijke biomassa zoals houtafval.
Polykatoen beter recyclen, NHL Stenden Hogeschool, Ciorc, Sympany
In polykatoen, waarvan veel kleding en textiel is gemaakt, zit zowel polyester (PET) als katoen (cellulose). In dit KIEM GoChem project ontwikkelt de NHL Stenden Hogeschool een proces om PET van katoen te scheiden zodat grote hoeveelheden polykatoen beter gerecycled kunnen worden. PET moet daarvoor eerst worden afgebroken tot het monomeer tereftaalzuur met zo min mogelijk vervuilende hulpstoffen zoals natronloog of zwavelzuur. Uit tereftaalzuur kun je weer hoogwaardig nieuw PET maken. Voor het overgebleven katoen is een proces nodig om de kleurstoffen en verontreinigingen te verwijderen zodat zuiver cellulose overblijft voor bijvoorbeeld nieuwe textielgarens.
Betere nanodeeltjes voor duurzame energie, Universiteit van Amsterdam, VSParticle B.V., Spark904 B.V.
Een manier om duurzame energie op te wekken en op te slaan is via elektrokatalyse. Een brandstofcel die waterstof omzet in elektriciteit of een electrolyzer die water omzet in waterstof en zuurstof zijn voorbeelden. Zogeheten core-shell nanodeeltjes zijn innovatieve functionele materialen die als katalysator kunnen dienen in dat proces. Zowel de kern (core) als de schil (shell) van de deeltjes kun je met een complex chemisch proces aanpassen om de gewenste structuur en functie te krijgen. In dit KIEM GoChem project werkt de Universiteit van Amsterdam aan een milieuvriendelijke methode voor het maken van nieuwe, goedkopere core-shell nanodeeltjes.
Schoner rubber met circulaire fillers, University of Twente, Alucha Management B.V.
Alucha Management ontwikkelde een innovatief pyrolyseproces van papierslib dat herbruikbaar calciumcarbonaat oplevert, het zogeheten Circular Calcium Carbonate (CCC). Calciumcarbonaat is nodig als filler in rubber maar komt momenteel nog uit mijnen in de vorm van bijvoorbeeld kaolien. In dit KIEM GoChem project onderzoekt de Universiteit van Twente of CCC geschikt is als vervanger van deze fillers zonder dat het proces en de eigenschappen van het rubber eronder lijden. Daarbij zijn zowel het rubber zelf als de producten belangrijk.
Bloemen produceren antimicrobiëel middel, Hanzehogeschool Groningen, WYDO NBD
Anthocyanines zijn een nieuw en duurzaam soort conserveermiddel en antimicrobiëel middel uit fruit en bloemen. De meeste commerciëel beschikbare conserveermiddelen zijn momenteel niet biodegradeerbaar, worden gemaakt met vervuilende methoden of kunnen een gevaar voor de gezondheid opleveren. Anthocyanines kunnen deze nadelen wegnemen. In dit KIEM GoChem project onderzoekt de Hanzehogeschool Groningen hoe je het beste een anthocyanine-extract uit tulpen en rozen kunt maken en welke anthocyanine-moleculen het beste werken tegen een keur aan microben. Het extract zou geschikt kunnen zijn als antimicrobieëel ingrediënt in onder andere verf en coatings.
Biogas wordt duurzaam plastic, HAN University of Applied Sciences, Excellent Biogas B.V., N.V. Afvalzorg Holding, Senyco Nederland B.V.
Methaan uit bijvoorbeeld vergisters of stortplaatsen is een goede grondstof voor biobased materialen zoals bioplastics. Maar de hoeveelheid methaan die daar vrijkomt is vaak niet voldoende om te benutten. In dit KIEM GoChem project onderzoekt de HAN University of Applied Sciences mogelijkheden om methaanhoudend biogas om te zetten naar het biopolymeer polyhydroxybutyraat (PHB) met behulp van micro-organismen. Er is een potentie van 158.000 ton PHB per jaar in Nederland. Als de laboratoriumexperimenten succesvol zijn komt er een biofilterinstallatie. Zo draagt het project bij aan een circulair ‘Methane to Materials’ systeem.
Schimmels maken leer, HAN University of Applied Sciences, Mylium B.V.
Mycelium ofwel schimmeldraden is een biologische grondstof voor een alternatief voor leer. Het voordeel is natuurlijk dat geen dieren nodig zijn maar slechts reststromen. De CO2-uitstoot en hoeveelheid afval is minder en toxische stoffen van het leerproductieproces zoals chroom worden vervangen door biobased alternatieven. In dit KIEM GoChem project onderzoekt de HAN Unniversity of Applied Sciences de effecten van de procescondities (temperatuur, pH, shear en beluchting) en de samenstelling van het kweekmedium op de groei van het mycelium en op de materiaaleigenschappen. Het bedrijf Mylium B.V. zorgt voor de nabehandeling van het materiaal tot een eindproduct dat lijkt op leer.
Ontkleuring van gerecycled katoen, Rijksuniversiteit Groningen, CiorC, Dye-FF B.V.
De recycling van polykatoen houdt in dat polyethyleen (PET) gescheiden wordt van het katoen waarna hydrolyse van PET de waardevolle grondstof tereftaalzuur oplevert. De Rijksuniversiteit Groningen ontwikkelde een succesvolle technologie om gekleurd PET te ontkleuren door middel van extractie met superkritisch CO2. In dit KIEM GoChem project onderzoekt de universiteit of je die technologie ook kunt toepassen op het ontkleuren van polykatoen voorafgaand aan hydrolyse. Daardoor zijn de zuiveringstappen na hydrolyse eenvoudiger en wordt recycling van polykatoen kosten-efficiënter en duurzamer.
Ultradunne nanoporeuze membranen, Wageningen University & Research, Aquamarijn Membranes B.V.
In de halfgeleiderindustrie heeft men veel ervaring met het maken van zogeheten metaal-organische netwerken. Dat zijn poreuze materialen met zeer kleine poriën, die onder andere geschikt zijn als katalysatoren, in sensoren en als membranen. Deze ultradunne nanoporeuze membranen bieden de mogelijkheid om op energie-efficiënte en milieuvriendelijke manier water te ontzouten of vluchtige componenten te scheiden. Maar een goede methode voor de opschaling ontbreekt. In dit KIEM GoChem project werkt de WUR aan een eenvoudige methode met in de halfgeleiderindustrie gangbare processen voor de opschaling van nanofiltratie met membranen op basis van metaal-organische netwerken.
Watervaste bouwmaterialen uit schimmels, Avans Hogeschool, Fairm B.V., Forest Living B.V., Titan Wood B.V.
Uit mycelium ofwel schimmeldraden kun je een duurzaam en circulair bouwmateriaal maken dat op spaanplaat lijkt. Maar net als spaanplaat uit hout is dit materiaal vochtgevoelig. Een mogelijkheid om dat te verbeteren is acetylering, een techniek waar het bedrijf Accsys ervaring mee heeft. In dit KIEM GoChem project bundelen de Avans Hogeschool en diverse bedrijven die deze bouwpanelen produceren en toepassen hun krachten om het verbeterde mycelium bouwmateriaal te evalueren. Het doel is het vervangen van fossiele bouwmaterialen door het duurzame en innovatieve mycelium composiet.
Bacteriën persen voor bioplastic, Avans Hogeschool, ECORAS, Maan Glueing Technologies B.V., Paques Biomaterials B.V.
De celwanden van bacteriën in afvalwaterzuiveringsinstallaties bevatten een interessant polymeer, namelijk polyhydroxyalkanoaat (PHA). Dit bioplastic is bioafabreekbaar, heeft een laag smeltpunt en weinig impact op het milieu. In dit KIEM GoChem project onderzoekt Avans Hogeschool of het mogelijk is om de bacteriën direct te extruderen tot een product. Dat bespaart de nodige vervuilende en dure zuiveringsstappen in het huidige proces waarbij PHA eerst wordt afgescheiden en daarna geëxtrudeerd. Het doel is een vergelijking van de twee producten op het gebied van compositie, uiterlijk en mechanische eigenschappen en een proof-of-principle voor het nieuwe proces.
Extra dimensie voor bioplastics, Universiteit Twente, Avans Hogeschool, Reflow B.V.
3D-printen is een succesvolle techniek voor het produceren van complexe vormen met duurzame grondstoffen zoals bioplastics. Slimme biopolymeren leveren daarbij nog iets extra’s. Deze hebben de unieke eigenschap dat ze na vervorming terug kunnen keren naar hun oorspronkelijke vorm door een stimulus van buitenaf, zoals warmte. Vanwege deze extra dimensie (tijd) heet dit ook wel 4D-printen. In dit KIEM GoChem project ontwikkelt de Universiteit Twente een nieuw biopolymeer met zo’n vormgeheugen voor het 4D-printen in sandwichstructuren. Dit materiaal kan bijvoorbeeld botsingen of klappen absorberen voor toepassingen in sport- of automaterialen.
Schimmel vertraagt brand, Saxion, Quartier B.V., Xylotrade B.V.
Hout is een belangrijk bouwmateriaal in een circulaire economie. Maar het noodzakelijke gebruik van brandvertragers vormt een barrière voor hergebruik. Het gebruik van een biologische coating gebaseerd op de schimmel Aureobasidium kan uitkomst bieden want er zijn aanwijzingen dat deze coating brandvertragend kan werken. In dit KIEM GoChem project onderzoekt Saxion de brandwerendheid van de biocoating en van geselecteerde componenten die door de schimmel worden gemaakt zoals pigmenten en bepaalde eiwitten. De bijdrage van deze componenten op andere eigenschappen zoals hechting en levensduur van de biologische coating is ook onderdeel van het onderzoek.
Continuproces met enzymen, TU Delft, ChiralVision B.V.
Het enzym oleaathydratase kan vetzuren zoals oliezuur uit plantaardige oliën omzetten in nuttige verbindingen, zoals 10-hydroxystearinezuur. Dat heeft een toepassing in de cosmetica en polymeerindustrie. Probleem is dat het enzym alleen werkt in water, maar de uitgangsstoffen en producten lossen niet goed in water op. Een oplossing is het enzym te immobiliseren op een vaste drager en deze nieuwe katalysator te gebruiken in een twee-fasen-flowproces. Het doel van dit KIEM GoChem project is om een efficiënt en duurzaam continuproces te ontwikkelen voor de industriële omzetting van oliezuur naar 10-hydroxystearinezuur uit hernieuwbare biobased grondstoffen.
Biohandschoenen, Zuyd Hogeschool, MD Biotec B.V.
Het Erasmus MC (Rotterdam) en het Reinier de Graaf ziekenhuis (Delft) hebben Biotec benaderd om een nieuw, duurzaam materiaal te ontwikkelen voor de medische wegwerphandschoen, één van de meest gebruikte wegwerpartikelen in ziekenhuizen. Deze worden nu gemaakt van een synthetisch gecarboxyleerd nitril-butadieenrubber. Een eerste stap naar een duurzamer en betaalbaar alternatief is het gebruik van een biogebaseerd vulmiddel. Dit KIEM GoChem project onderzoekt het effect van het toevoegen van goedkope biogebaseerde vulmiddelen op de stabiliteit van de voor handschoenen gebruikte latex, de verwerkbaarheid tot een rubber en de eigenschappen van de verkregen rubber.
Gist maakt ethanol uit zuivelreststroom, HAN University of Applied Sciences, Beethanol, Fachhochschule Münster, Looop B.V.
Weipermeaat is een reststroom uit de zuivelindustrie. Het is niet zo geschikt als veevoer maar omdat het veel van het suiker lactose bevat kun je het wel vergisten tot ethanol. Dat is een waardevolle biobased grondstof. De gist Kluyveromyces marxianus kan efficiënt lactose omzetten in ethanol waarbij tevens single cell protein (SCP) ontstaat als waardevol bijproduct. SCP bestaat uit de gedroogde cellen van micro-organismen en is geschikt als supplement in voeding en voer. In dit KIEM GoChem project zoekt HAN naar oplossingen voor de praktische uitdagingen van de productie van ethanol uit weipermeaat, zoals de hoge zoutconcentratie.
Hergebruik van matrascoatings, Saxion, Matras Recycling Europe, Connect Foam Care B.V., Deron Slaapcomfort B.V.
Meer dan 40.000 matrassen uit de zorg gaan jaarlijks naar de verbrandingsoven. Dat is zonde, want onder andere de waterdichte matrashoes bevat waardevolle grondstoffen. In dit KIEM GoChem project onderzoekt Saxion de mogelijkheden voor het recyclen van deze hoezen. Die bestaan bijvoorbeeld uit polyester met meerdere polyurethaan coatings met diverse functies. Het doel is het ontwikkelen van een schaalbaar proces om de coatings te verwijderen bijvoorbeeld met (biologische) oplosmiddelen, warmte, druk, vocht of microgolfstraling. De vergaarde kennis komt ook van pas voor het nog op te richten (inter)nationale consortium dat circulair gebruik van de hele matras gaat onderzoeken.
Groen proces voor kleurloos PET, Avans Hogeschool, CCT-Oss, Ft Innovations (FtI) B.V., Plastic Company Oudenbosch B.V.
Het inzamelen van PET-flessen gaat goed in Europa. Meer dan de helft komt terug. Maar het hergebruik van het ingezamelde plastic hangt sterk af van de kleur. Slechts een zweem van kleur doet de waarde van het plastic sterk dalen. Ontkleuren van PET is daarom zinvol maar gecompliceerd en dus inefficiënt en duur. Een nieuwe duurzame extractietechnologie moet hier verandering in brengen. Het proces vervangt de schadelijke, dure en milieuonvriendelijke organische oplosmiddelen uit het huidige proces door groene alternatieven. In dit KIEM GoChem project onderzoekt Avans Hogeschool de haalbaarheid van de nieuwe technologie.
Heel Holland Bakt Plastic, Zuyd Hogeschool, Chemelot Innovation and Learning Labs (CHILL), GPBO B.V.
Sinds 2018 werkt Great Plastic Bake Off (GPBO) aan het ontwikkelen van een mobiele ‘keuken’, de FUSE Kitchen, die van plastic (zwerf)afval bouwmaterialen maakt voor lokaal gebruik. In dit KIEM GoChem project onderzoekt Zuyd Hogeschool het effect van diverse procesparameters zoals samenstelling, tijd, temperatuur en additieven bij de verwerking van regionale afvalstromen op mechanische materiaaleigenschappen als krimp, druk- en treksterkte, UV resistentie en levensduur. Het gaat daarbij om de verhouding van de basisingrediënten zand, polyethyleen en polypropyleen. Het doel is het maken van drie demonstratieproducten.
Biodegradatie van gebruikte matrassen, Saxion & Matras Recycling Europe
Mattress Recycling Europe zoekt naar een milieuvriendelijke manier om het schuim van matrassen af te breken zodat het textiel kan worden hergebruikt. Het afbreken van polyurethaan schuim (PU) kan met rigoureuze methoden als chemische of thermische degradatie, maar dit beschadigt ook de textielvezels, waardoor ze ongeschikt worden voor hergebruik. In dit KIEM GoChem project onderzoeken Mattress Recycling Europe en Saxion de mogelijkheden van selectieve biodegradatie van PU. Zij selecteren een geschikt enzym, onderzoeken de technische haalbaarheid en maken tevens een inschatting van de proceskosten en de mogelijkheid tot hergebruik van de enzymen.
Pectine uit uienschillen, Aeres groep & Avans Hogeschool & Biorefinery Solutions BV & Gebr. Van Liere BV & Ruitenberg Ingredients BV
Uienschillen, waarvan er in Nederland jaarlijks 30 Kton overblijven, bevatten waardevolle componenten zoals pectine en eiwitten. Maar een effectief procédé om deze componenten te extraheren ontbreekt. De schillen en vezels zijn onoplosbaar en moeilijk te ontsluiten. Dit KIEM GoChem project onderzoekt waarom de schillen zo moeilijk te verwerken zijn en ontwerpt een bioraffinageproces voor het extraheren van pectine uit droge uienschillen. De consortiumpartners delen daarbij hun kennis en ervaring op het gebied van het verwaarden van reststromen, plantcelwanden, bioraffinage, chemische technologie en food ingredients met als doel om de circulaire verwaarding van uienschillen aan te jagen.
Vliegtuigstoelen van schimmels, Hogeschool Inholland & Floriade Expo 2022 & Krown-Design BV & Stichting Innovatie Glastuinbouw Nederland
Een composiet van mycelium (schimmeldraden) en carbon zou geschikt kunnen zijn als bouwmateriaal bijvoorbeeld in de vliegtuigbouw. Dit KIEM GoChem project richt zich op het vervangen van synthetische materialen zoals schuim en carbon-epoxy in vliegtuigstoelen door een mycelium-carboncomposiet. Dat is een biobased en circulair materiaal want de schimmels groeien op tuinbouwreststromen. De mechanische eigenschappen, zoals de gevoeligheid voor vocht van het composiet liggen onder de loep. Die hangen onder andere af van de chemische binding tussen het mycelium en carbon. Dat levert een inventarisatie op van de chemische innovaties die wellicht nodig zijn in een vervolgproject.
Natuurlijke pesticiden, Hogeschool Utrecht & INNOVAPEPLINE
Pesticiden en insecticiden zijn essentieel voor de wereldvoedselvoorziening maar destructief voor bijen en andere nuttige insecten. Dit KIEM GoChem project richt zich op het ontwikkelen van een natuurlijk alternatief voor pesticiden op basis van peptiden, kleine eiwitten van natuurlijke oorsprong. Een van de voordelen is de bioafbreekbaarheid van deze biopesticiden door water, warmte en zonlicht, zodat ze zich niet in het milieu ophopen. Het ontwerp en de synthese van deze biopesticiden staan centraal in het project.
Plantaardig leer, Avans Hogeschool & B4plastics & BioscienZ BV
Er is een groeiende vraag naar leer van niet-dierlijke oorsprong. Er is veel interesse in leerachtige veganistische materialen van plantenmateriaal zoals mango, ananas en paddenstoelen. Maar de hoge prijs en lage kwaliteit van deze materialen maken ze nog ongeschikt voor consumentenproducten. In dit KIEM GoChem project werken Avans Hogeschool, B4Plastics en BioscienZ aan een veganistisch leer van mycelium (schimmeldraden). Onderzoek aan diverse soorten mycelium en additieven moeten een milieuvriendelijk, betaalbaar materiaal opleveren met eigenschappen vergelijkbaar met dierlijk leer.
Grondstoffen uit garnalenschillen, Zuyd Hogeschool & Universiteit Maastricht & Van Belzen BV
In het afval van vis- en schaaldieren zit chitine, een waardevolle grondstof voor de industrie dat het chemisch omzet naar chitosan. Die chemische omzetting heeft een aanzienlijke impact op het milieu en veel van de reststroom uit de visindustrie is nog onbenut. In dit KIEM GoChem project ontwikkelen de partners een innovatieve biobased methode om chitine om te zetten in polyhydroxyalkanoaten (PHAs) met de recent ontdekte bacterie Chi5. Deze moet daarvoor gecultiveerd en aangepast worden zodat het chitine uit garnalenschillen direct omzet in PHAs.
Een circulaire waterstofdrager, Universiteit van Amsterdam & H2FUEL-SYSTEMS BV
Waterstof opgeslagen in metaalhydrides heeft veel voordelen boven waterstofgas als brandstof. De energiedichtheid is hoger en het poeder is makkelijk te transporteren en niet giftig. Natriumboorhydride (NaBH4) is een geschikte kandidaat, maar het regenereren daarvan is duur. H2Fuel-Systems ontwikkelde al een nieuwe techniek voor de productie, opslag en vrijgave van waterstof uit natriumboorhydride. Dit KIEM GoChem project richt zich op het ontwikkelen van een efficiente technologie voor het regenereren van NaBH4. Vergeleken met eerdere studies vermijdt deze benadering dure reductiemiddelen, zoals MgH2, omzeilt het de energie-intensieve dehydratatiestap om water te verwijderen en is H2 gas onder hoge druk niet vereist.
Kunststof auto uit de 3D-printer, Fontys Hogescholen & CEAD BV & DSM Desotech BV
Lichtgewicht (en vaak elektrische) voertuigen zijn in opkomst, om bijvoorbeeld in de stad het explosief toenemende aantal pakketjes te bezorgen. Deze voertuigen zijn gemaakt van kunststof met koolstofvezel, maar dit materiaal is maar beperkt te recyclen en de productie ervan is tijdrovend. Dit KIEM GoChem project, ModuBase genoemd, maakt gebruik van een nieuw thermoplastisch polymeer dat geschikt is voor 3D-printen. Daarvoor is onderzoek nodig naar de materiaaleigenschappen en recyclebaarheid. Doel van het project is een vezelversterkt 3D print platform voor automotive toepassingen.
Een circulaire zwavelkringloop, Saxion Hogescholen & AquaMinerals BV & Frames Renewable Energy Solutions BV & GETEC PARK.EMMEN & GMB BioEnergie Zutphen BV & Groot Zevert Vergisting BV
Zwavel is een essentieel element in de landbouw. Het zit in kunstmest als bijvoorbeeld kaliumsulfaat. Planten nemen zwavel op en via veevoer en (koeien)mestvergisting komt het zwavel als sulfide in biogas. Een biogasontzwavelingsinstallatie verwijdert het sulfide uit het biogas. Deze zwavelstroom is momenteel een afvalproduct. Dit KIEM GoChem project onderzoekt de mogelijkheid om deze biologische zwavelstroom weer om te zetten naar zwavelzuur om te hergebruiken in de landbouw. Het doel is het ontwerpen van een basisproces voor deze omzetting. Daarvoor is laboratoriumonderzoek nodig naar de eigenschappen van het zwavelmengsel uit de biogasontzwavelingsinstallaties.
Fosfaatesters voor circulaire producten, Universiteit van Amsterdam & SusPhos BV
Het element fosfor vinden we in veel toepassingen zoals de landbouw. Maar de grondstof is fosfaaterts. Dat is niet duurzaam en het kost veel energie om het uit fossiele mijnen te winnen en om te zetten in bruikbare witte fosfor. In dit KIEM GoChem project werken de Universiteit van Amsterdam en SusPhos samen verder aan een manier om die inefficiënte omzetting en het gebruik van witte fosfor als grondstof te omzeilen. Daarbij zullen de onderzoekers struviet, dat al eerder uit fosfaatafval werd teruggewonnen, om gaan zetten naar fosfaatesters die geschikt zijn om gerecycleerde producten mee te maken.
Vurenhout nog beter beschermen, Saxion Hogeschool & Gooskens Hout Helmond & Innovita advies & projectbegeleiding & TNO Den Haag
Vurenhout uit duurzaam beheerde bossen is een hernieuwbaar bouwmateriaal. Maar vurenhout heeft voor buitentoepassingen een behandeling nodig om de levensduur te verlengen, zoals impregneren. Nu nog zijn die behandelingen niet altijd goed voor het milieu. Dit KIEM GoChem project richt zich op het veredelen van vurenhout met biobased polypyrrool. Daarbij is het belangrijk een betere indringing van polypyrrool in het hout te krijgen voor een betere bescherming en een efficiëntere productiewijze. Op termijn is het mogelijk om met polypyrrool interessante eigenschappen te geven aan het hout, zoals UV-absorptie, elektrische geleiding en reflectie van straling.
Kleinschalige biogasproductie Hogeschool Utrecht & Circ BV
CIRC heeft een prototype biovergister ontwikkeld die op kleine schaal organisch afval kan omzetten in groen gas, elektriciteit, warmte en hoogwaardige plantenvoeding. Deze biovergister gebruikt koemest als startercultuur nodig, maar dat proces duurt drie weken. Onderzoek is dus nodig naar een snellere startercultuur die in kleine hoeveelheden beschikbaar is. In dit KiemGoChem project gaat de Hogeschool Utrecht in samenwerking met CIRC onderzoeken welke innovatieve starterculturen geschikt zijn en wat er nodig is om het biovergistingsproces geschikt te maken voor organisch afval en bioplastics. Het doel is een geurloze, robuuste en betaalbare biovergister te ontwikkelen geschikt voor de gebouwde omgeving.
Recyclebaar 3D printen met biopolymeren, NHL Stenden Hogeschool & ALT Group BV & Universiteit Maastricht
Om 3D printen nog duurzamer te maken zijn nieuwe bouwstenen nodig. Bestaande bouwstenen, zoals thermohardende fotopolymeren zijn gemaakt uit fossiele grondstoffen en zijn moeilijk te hergebruiken of recyclen. In dit KIEM GoChem project werken de partners met samen met Liqcreate aan nieuwe, biogebaseerde bouwstenen. Daarbij gaat het om fotopolymeerharsen afgeleid van lignine, vetzuur en kamfer. Eenmaal uitgehard zijn deze polymeren te verwerken door verhitting, een stap op weg naar recyclage. Het doel is het 3D-printen, bestuderen en recyclen van objecten gemaakt van het best presterende nieuwe biopolymeer.
Biobased bakeliet, HAN Hogeschool & Habatec BV & Plantics BV
Bakeliet, een harde, hittebestendige kunststof, vindt nog steeds veel toepassingen als bijvoorbeeld behuizing van elektrische apparaten of hittebestendige handvatten. Maar bakeliet wordt gemaakt van fenol-formaldehydeharsen uit aardolie. Plantics BV ontwikkelde plantaardige bioharsen. Die zijn in combinatie met natuurvezels of papierreststromen mogelijk geschikt als duurzame vervanger van bakeliet. Het onderzoek in dit KIEM GoChem project richt zich op de procesvariabelen voor het maken van dit biobased bakeliet, Triple B genoemd. Daarnaast is meer inzicht nodig in diverse markten en de klantenkring voor dit duurzame materiaal.
Nieuwe biobouwsteen voor polyesters, Hanzehogeschool Groningen & Biofuran Chemical Products BV & CuRe Technology BV & NHL Stenden Hogeschool
Polyesters zijn makkelijk recyclebare kunststoffen die al grotendeels uit hernieuwbare biobased bouwstenen bestaan. Toch is er behoefte aan nieuwe monomeren die nieuwe eigenschappen, inclusief biodegradeerbaarheid en brandwerendheid aan polyesters kunnen geven. Dit KIEM GoChem project richt zich op het maken van de het monomeer furan-2,5-dipropionzuur-methylester uit biobased bouwstenen als furfural en levulinezuur. Die zijn commerciëel beschikbaar maar ook te winnen uit bijvoorbeeld hooi. De verbinding is daarna geschikt als co-monomeer voor het maken van verschillende nieuwe polymeren. Inzicht in de eigenschappen en het commercieel perspectief van deze nieuwe polymeren is het doel van het project.
Beter lignine uit olifantengras, HAN Hogeschool & Lund University & Exegi IP Management BV
In het project ‘Grasfalt’ heeft het bedrijf Miscancell biobased asfalt ontwikkeld van lignine uit olifantengras, een snelgroeiend gewas. In de praktijk voldoet dit lignineasfalt nog niet aan alle eisen voor de levensduur en afwatering. Dit KIEM GoChem project heeft tot doel de eigenschappen van het lignine verbeteren. Dat kan door lignine chemisch te modificeren bijvoorbeeld met biobased vetachtige verbindingen. Als het lukt op deze manier de eigenschappen van lignine te verbeteren komen mogelijk ook andere toepassingen dan asfalt binnen bereik. Dat draagt bij aan de valorisatie van deze grondstof.
Een geprinte scoliosis brace, Zuyd Hogeschool & Maastricht University & QuinLyte Material Technology BV
Het bedrijf QuinLyte ontwikkelde een gerecycled plastic uit de resten van multilaags verpakkingsfilms. Dit materiaal, SmartAgain, is niet alleen gerecycled maar ook mechanisch recyclebaar zonder verlies van eigenschappen en het is geschikt voor 3D-printen. Dit KIEM GoChem project richt zich op het 3D-printen van een medisch hulpmiddel van SmartAgain, een zogeheten scoliosis brace. Dat is een brace om een zijwaarts gebogen ruggengraat recht te zetten. SmartAgain heeft de juiste materiaaleigenschappen voor zo’n brace en is mogelijk ook geschikt voor het 3D-printen van een reeks andere hulpmiddelen uit gerecyclede materialen.
Warm wit LED licht voor de toekomst, Universiteit Utrecht & Seaborough Research BV
Mooi warm wit LED-licht krijg je alleen door de lamp veel minder efficient te maken. Dat komt door de toevoeging van rode fosfor. Het doel van dit KIEM GoChem project is om nieuwe materialen te ontwikkelen die een hoge kwaliteit warm wit LED-licht geven zonder veel te hoeven inleveren op de efficiëntie. Dat kan met materialen die blauw licht absorberen en omzetten in zogeheten smalbandig rood licht. Een goede kandidaat is een materiaal dat de elementen cesium en europium combineert, maar er is nog fundamenteel onderzoek nodig om een efficiënt materiaal te kunnen maken.
Helder rood licht dankzij slimme energieomzetting, Universiteit Utrecht & Seaborough Research BV
LED-verlichting met een hoge intensiteit is minder efficiënt door een verschijnsel dat ‘verzadiging’ heet. Dat leidt tot energieverliezen en een ongewenst koel blauw licht. In dit KIEM GoChem project willen de onderzoekers innovatieve fosformaterialen ontwerpen die efficiënt blijven ook bij hoge lichtintensiteit. Ze gaan samengestelde nanomaterialen maken met twee componenten, waarbij blauw licht wordt geabsorbeerd door de ene component en rood licht uitgezonden door de andere. Er is onderzoek nodig om berekeningen te toetsen die voorspellen dat een goed ontwerp van het samengestelde fosfor de verzadiging vermindert, en om de praktische mogelijkheden te verkennen.
Kokoksnoten produceren eiwitten, Zuyd Hogeschool & G.L.O. Biotics & Maastricht University
Recombinante eiwitten zijn essentieel voor de productie van geneesmiddelen zoals insuline, vaccins en in de landbouw. Deze eiwitten worden op grote schaal gemaakt door gastorganismen zoals gist, bacteriën of planten, maar een goedkoper en eenvoudiger productieplatform is gewenst. In dit KIEM GoChem project stelt GLO Biotics voor om kokokswater te gebruiken. Na 4-6 maanden rijpen zijn alle celwanden in kokoswater afgebroken. De overgebleven celkernen zijn eenvoudig te modificeren met de gewenste eiwit-coderende genen en zijn dan in staat om op afroep de juiste eiwitten te produceren. Het project moet een proof-of-concept leveren van dit idee.
Hoe schimmels plastics knippen, Avans Hogeschool & Dutch DNA Biotech BV
Schimmels zijn in staat om plastic zoals PET af te breken tot herbruikbare bouwstenen. Dat doen ze met enzymen, die ze in een efficiënt recyclingproces ter plekke produceren. Dat proces moet dan wel gemonitord worden. Dat kan met RNA-sequencingapparatuur, maar die is nog zo duur en ingewikkeld dat gespecialiseerde serviceproviders moeten worden ingehuurd. In dit KIEM GoChem project zullen Avans Hogeschool en Dutch DNA Biotech een draagbaar RNA-sequencingplatform implementeren en optimaliseren voor het monitoren van enzymproductie. De data-analyse wordt op maat ontworpen en verloopt via een gebruiksvriendelijke interface.
Een eetbaar vershoudlaagje, HZ University of Applied Sciences & Rob Koppejan Intermedia BV & VAM WaterTech BV
Voedsel verpakken is nodig om het langer vers te houden maar levert een grote hoeveelheid plastic afval op. Een alternatief is een functionele, bioafbreekbare en eetbare coating, de ‘Fresh Layer’, direct op het oppervlak van het voedsel. Dit KIEM GoChem project richt zich op de ontwikkeling van dit complexe product. Een van de basismaterialen die hiervoor geschikt zijn is alginaat in combinatie met andere polysachariden en weekmakers zoals glycerol. De studie richt zich op de functionele eigenschappen van de coating en op een inventarisatie van bruikbare grondstoffen uit de reststromen van de agrarische sector en visserij.
Kleurstoffen uit schimmels, Avans Hogeschool & BioscienZ BV & PhytoNExT BV
Veel kleurstoffen zijn synthetisch en niet duurzaam geproduceerd. Natuurlijke biobased pigmenten uit planten, bacteriën, algen en schimmels zijn een goed alternatief, maar meer onderzoek is nodig om ze beter en goedkoper te kunnen produceren en toepassen. In dit KIEM GoChem project staat een haalbaarheidsstudie centraal voor het produceren van nieuwe kleurstoffen met schimmels. Er is onderzoek nodig naar de biologische condities en de techniek om de kleurstof te extraheren. Daarnaast zijn de eigenschappen van de kleurstof belangrijk, zoals de chemische samenstelling en de stabiliteit in warmte en licht.
Vlamvertragers uit afvalwater, NHL Stenden Hogeschool & SusPhos BV & Willem Schipper Consulting
Vlamvertragers zijn onmisbaar voor de veiligheid. Je vindt ze onder andere in textiel, meubilair, elektronica en bouwmaterialen. Deze vlamvertragers bevatten bijna allemaal fosfor, maar dat komt uit niet-duurzame mijnen buiten Europa. Aan de andere kant bevat afvalwater vaak te veel fosfor in de vorm van fosfaat. SusPhos pakte deze uitdagingen tegelijkertijd aan door een proces te ontwerpen voor het winnen van fosfor uit afvalwater en daarmee een biobased vlamvertrager van hoge kwaliteit te produceren. Dit KIEM GoChem project richt zich op het bouwen van een demonstratiefabriek om het proces technologisch vooruit te brengen naar TRL7.
CO2 afvangen met een tornado, NHL Stenden Hogeschool & SNT Schauberger Natur Technik & VanToorSystems GbR & Venema Fijnmechaniek BV & Verein Fur Implosionsforschung und Anwendung e.V. & Waterschap De Dommel
Een van de mogelijkheden om de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer te verminderen is het afvangen ervan uit de lucht. Bestaande systemen daarvoor zijn zogeheten ‘scrubbers’ die CO2 absorberen aan een vast materiaal of vloeistof. Maar er blijft vraag naar efficiëntere systemen. In dit KIEM GoChem project stelt NHL Stenden Hogeschool voor om een zogeheten Schauberger whorlpipe te gebruiken. Dat is een taps toelopende wokkelvormige buis waar een vloeistof doorheen stroomt. De theorie voorspelt een tornado-achtige stroming aan het gas-vloeistofoppervlak met een betere menging en diffusie tot gevolg, zodat CO2 efficiënter kan worden afgevangen. Dit project richt zich op het onderzoeken van deze theorie.
Biobased zaadcoatings, Maastricht University & Innoveins Seed Solutions BV
Ter bescherming van zaden in de landbouw zijn zaadcoatings populair. Die vormen een dun laagje om het zaad met groeistimulerende en ziektewerende substanties. De huidige coatings zijn gemaakt uit fossiele grondstoffen en veroorzaken vervuiling door microplastics bij degradatie. Alternatieve biopolymeren zijn nog niet goed genoeg. Vooral het vinden van een juiste balans tussen stofvorming bij frictie van de zaden en het vloeivermogen van de zaden is een uitdaging bij gebruik van biopolymeren. Het doel van dit KIEM GoChem project is om poly(asparaginezuur), eventueel met cellulosefibrillen, te testen als biogebaseerde en biodegradeerbare component in watergedragen zaadcoatings.
Koffiedik kleurt katoen, Avans Hogeschool & Caffe Inc. & Spaak Circular Solutions BV
Miljoenen kilo’s koffiedik die jaarlijks worden weggegooid bevatten waardevolle stoffen. Daaronder vallen de melanoidines, een groep polymeren die geschikt zijn als kleurstof voor textiel. Dit KIEM GoChem project levert een recept voor het extraheren van deze kleurstof uit koffiedik en vervolgens het kleuren van katoen. Dit proces bestaat uit twee stappen: beitsen en kleuren. Een chemische analyse levert kennis over de opname van de beits (tannine) en kleurstof (polyfenol) door katoen en de kleur en wasechtheid worden geoptimaliseerd. Het doel is een recept voor een professionele biobased en milieuvriendelijke kleurstof die voldoet aan de industriële standaarden.
Blackteria, Zuyd Hogeschool & G.L.O. Biotics & Maastricht University
Ultrazwarte kleurstoffen die bijna geen licht reflecteren zijn onmisbaar als coatings in onder andere zonnecellen. Ze bestaan meestal uit koolstofnanobuisjes die bij hoge temperatuur worden gemaakt en verwerkt. Dit KIEM GoChem project richt zich op een beter alternatief naar voorbeeld uit de natuur. Sommige vissen hebben namelijk melanosomen in hun huid die alle licht absorberen. Melanosomen zijn celonderdelen die de huidkleurstof melanine maken. Het doel van het project is om dergelijke melaninedeeltjes te maken met behulp van bacteriën en die toe te passen als kleurstof in een biobased en duurzame ultrazwarte coating.
Circulaire fosfaateconomie, SusPhos BV & UvA
UvA spin-off SusPhos ontwikkelde een inmiddels gepatenteerd proces om fosfaten te isoleren uit riool/afvalwater. Het SusPhos-proces maakt de productie van duurzame meststoffen en vlamvertragers mogelijk uit een onuitputtelijke, hernieuwbare bron. Een alternatief voor de klassieke fosfaaterts waarvan de voorraad eindig is en buiten Europa ligt. SusPhos werkt aan een proefinstallatie. In dit KIEM GoChem project onderzoeken SusPhos en de UvA hoe ook de andere componenten die bij het terugwinnen van fosfaat ontstaan, magnesium- en ammoniumzouten, kunnen worden omgezet in nuttige producten zonder afvalstromen, zodat een circulaire fosfaateconomie kan ontstaan.
Geluidsisolerend metaschuim, Aquamarijn Microfiltration bv & TUE, WUR
Aquamarijn Microfiltration bv produceert microfiltratiemembranen, maar werkt ook aan poreuze materialen met speciale geluidsisolerende structuur: metaschuimen. Het gaat om kunststofschuimen gemaakt zonder organisch oplosmiddel met in de poriën zware deeltjes die vooral ook laagfrequent geluid uitdoven. Dit KIEM GoChem project in samenwerking met WUR (Organische chemie) en TU Eindhoven (Mechanics of Materials) is gericht op het uitontwikkelen van het nieuwe materiaal tot een commercieel product. Daarvoor is fundamenteel en toegepast onderzoek nodig naar de geluiddempende eigenschappen, het polymeersysteem en het productieproces.
Verpakkingsmateriaal uit bierafval, Outlander Materials, Vet & Lazy Brouwerij & HAN
Outlander Materials ontwikkelde een eetbare, composteerbare snoepjesverpakking op basis het natuurlijke koolhydraat nanocellulose, geïsoleerd uit afval van het bierbrouwproces. Dit KIEM GoChem project richt zich op opschaling van de productie van deze innovatieve folie. HAN Biocentre levert kennis en expertise om het productieproces op te schalen van lab- tot productieschaal. De Rotterdamse brouwerij Vet & Lazy levert de grondstoffen. Doel is plasticvrije verpakkingsfolie te creëren op basis van hernieuwbare grondstoffen voor een circulaire economie.
Composiet met natuurvezel, NPSP, Tanatex & Avans
Natuurlijke vezels zoals cellulose zijn licht en sterk en daarom interessant als grondstof voor ‘groene’ composieten voor bouw en constructie. Een nadeel is dat natuurlijke vezels vaak niet goed bestand zijn tegen vocht, regen en uv-straling. Dit KIEM GoChem project richt zich op het maken van sterke, robuuste biocomposieten op basis van natuurlijke vezels. Gezocht wordt naar de juiste behandeling van vezels om de interactie met het matrixmateriaal te optimaliseren. Uitvoerder is het Avans Centre of Expertise Biobased Economy dat samenwerkt met composietenspecialist NPSP en het bedrijf Tanatex, expert in het impregneren van textielvezels.
Duurzame 3D-geprinte borstprotheses, Shap3d Up & Zuyd Hogeschool
Shap3d Up ontwikkelde de ‘comfyboobs’: externe borstprotheses op basis van duurzame bamboe, hypoallergeen en antibacterieel. Deze protheses zijn zacht, licht en ademen goed, wat meer draagcomfort geeft. De volgende verbeteringsstap is een precies op maat gemaakte prothese, ‘printboobs’, door gebruik van 3D-printtechnieken. Binnen het KIEM GoChem project zoekt Zuyd Hogeschool in samenwerking met Shap3d Up naar het juiste herbruikbare materiaal en de beste printtechniek. Doel is een op maat gemaakte, duurzame en comfortabele borstprothese. Eén op de zeven vrouwen in Nederland wordt met borstkanker gediagnostiseerd, dat betekent dat de ziekte per jaar meer dan 17.000 vrouwen treft.
Veilig hergebruik composiet, Composiet Service, SGS Intron, De IJssel Coatings, Bootjessloperij het Harpje & Windesheim
De afgelopen jaren zijn methoden ontwikkeld om composietmaterialen te kunnen hergebruiken. Nog onduidelijk is of er bij lang gebruik van deze herbruikte composieten in een ‘natte’ omgeving schadelijke stoffen kunnen vrijkomen: uitloging door regen of (grond)water. Het gaat daarbij om stoffen uit de composiet zelf, maar ook om evt. coatingresten. Om hergebruik van composiet op grote schaal mogelijk te maken verkent dit KIEM GoChem project uitloging. Het kennisconsortium bestaat uit vier mkb-bedrijven en Windesheim. Het doel is om conceptrichtlijnen voor hergebruik van composiet op te stellen voor weg- en waterbouw.
Verzorgingsproducten van suikers, CarbExplore Explore BV & Rijksuniversiteit Groningen
Ook producenten van schoonmaak- en persoonlijke verzorgingsproducten zoeken naar biobased grondstoffen en ‘groene’ productie- processen. Suiker (sucrose), maar ook de natuurlijke zoetstof stevia, zijn veelbelovende groene grondstoffen voor deze branche, waarbij enzymatische processen een duurzaam alternatief kunnen zijn voor chemische omzettingen. CarbExplore Research BV is specialist in enzymen voor omzettingen van koolhydraten en suikers. Rijksuniversiteit Groningen heeft experts in huis voor de opschaling van enzymatische processen. Dit KIEM GoChem project onderzoekt de opschaling van de enzymatische conversie van stevia voor toepassing in verzorgingsproducten.
Biocoating voor lab-on-a-chip, Micronit Microtechnologies & Universiteit Twente
Een lab-on-a-chip is een ‘laboratorium’ ter grootte van een pilletje. Ze maken het mogelijk snel en ‘ter plekke’ medische analyses te doen, eerste toepassingen zijn al gerealiseerd. Dit KIEM GoChem project verkent de mogelijkheid om deze ‘chips’ te coaten met het natuurlijke polypeptide poly-L-lysine als alternatief voor synthetische materialen. Een eenvoudig verkrijgbaar biopolymeer dat in waterige oplossingen kan worden gefunctionaliseerd. Wetenschappers van de Universiteit Twente werken samen met fabrikant Micronit Microtechnologies om te onderzoeken hoe nanocoatings van poly-L-lysine kunnen worden ingezet voor lab-on-a-chips.
Bamboe broedeierentray, Bambooder & Hogeschool Utrecht, Universiteit Utrecht
Broedeieren worden binnen Europa vervoerd op plateaus, ‘trays’, van papierpulp. Maar broedeieren kunnen daarbij verloren gaan omdat de trays niet goed ventileren en soms doorbuigen. Bovendien stijgt de prijs van papierpulp hard. Bamboevezels zouden de basis kunnen zijn voor een lichter, sterker en duurzamer materiaal. Bamboevezelspecialist Bambooder zoekt binnen dit KIEM GoChem-project (BIOBET-project) samen met de Hogeschool Utrecht en Universiteit Utrecht naar een bioafbreekbaar bindmiddel uit afvalstromen om een bamboevezel-versterkt materiaal te maken voor broedeierentray dat past binnen een circulaire economie.
Biobased voegmiddel voor trottoirs, Impershield & Avans
Hoe hou je als gemeente je trottoirs vrij van onkruid zonder onkruidbestrijdingsmiddelen? Mechanische verwijdering en afbranden is prijzig. Een alternatief is het ‘dichtkitten’ van de voegen tussen de tegels zodat onkruid geen kans krijgt. Copalhars, een boomhars, is een natuurlijk middel dat hiervoor geschikt lijkt. Het wordt al succesvol toegepast om vloeren waterdicht te maken. De hars is biobased en op termijn volledig biologisch afbreekbaar. In eerdere testen bleek de uitharding echter problematisch. Impershield, gespecialiseerd in natuurlijke beschermingsmiddelen voor gevels en terrassen, onderzoekt in dit KIEM GoChem-project samen met Avans naar natuurlijke
hardingsmiddelen die het harsvoegmiddel kunnen optimaliseren.
Cashewnootschillen benutten, Ventraco Innovation Center BV, Trade Development International & Avans, RUG
Vier miljard kilo cashewnoten worden er per jaar geoogst. Zeventig procent van het product bestaat uit de giftige schil die vaak wordt verbrand (geen schoon proces) of gedumpt. Het schilvocht (Cashew Nut Shell Liquid, CNSL) bevat chemische componenten als cardanol, cardol en anacardinezuur die als grondstof zouden kunnen dienen voor additieven, kunststoffen en biodiesel. Dit KIEM GoChem-project richt zich op efficiënte isolatie- en zuiveringsmethoden voor CNSL en het restant van de schil-biomassa. Er zal ook een eerste evaluatie worden gemaakt van mogelijke toepassingen.
Green Pee’s vloeibaar goud, SEMiLLA Sanitation Hubs BV & UvA
De GreenPee is een combinatie van een plas- en plantenbak. Het circulaire urinoir vangt urine op in een bak met geurabsorberende hennepvezel. Het urinoir hoeft niet aangesloten te zijn op waterleiding of riool. Het mengsel van vezels en urine uit de GreenPee vormt na compostering een fosfaatrijke biologische meststof. Helaas blijkt de GreenPee in de praktijk prijzig, daarom ontwikkelt de UvA in samenwerking met mkb-bedrijf SEMiLLA Sanitation Hubs in dit KIEM GoChem-project een goedkopere variant zonder hennepvezel. De urine wordt in de GreenPee direct behandeld met een speciaal voor dit doel ontwikkelde ureaseremmer die de afbraak van ureum tot ammonia voorkomt. Hierdoor blijven de originele nutriënten behouden. De voorbehandelde urine wordt vervolgens op een centrale locatie via vacuümverdamping omgezet in 90 procent loosbaar water en 10 procent hoogwaardige, vloeibare meststof.
Verdikkingsmiddel uit bananenschil, Valoric BV & HAN
Banaan is het op één na meest gegeten fruit in Nederland. De schil gooien we weg terwijl er een aantal potentieel interessante stoffen in zit. Eén van de belangrijkste daarvan is pectine, dat onder andere een bekend verdikkingsmiddel is in de voedingsmiddelenindustrie. Bananenpectine heeft volgens de literatuur een andere samenstelling dan de huidige commerciële pectines uit appel of citrusvruchten. Bananenpectine heeft dus potentieel unieke eigenschappen. In dit KIEM GoChem-project wordt de eerste stap gezet in een bioraffinage-proces voor het verkrijgen van bananenpectine uit bananenschil. Het streven is een duurzaam proces te ontwikkelen met alleen biobased oplosmiddelen. Ook wordt het effect onderzochtvan drogen en bewaren van schillen op de kwaliteit van de pectine. Tot slot zal een business case worden uitgewerkt op basis van de behaalde resultaten.
Elektrochemie voor cellulose, KNN cellulose BV & Hanze, RUG
De Nederlandse chemische industrie wil haar afhankelijkheid van de petrochemie verminderen. Elektrochemische synthese -chemische omzettingen met behulp van (duurzaam opgewekte) elektriciteit- kan in die transitie een belangrijke rol in spelen, ook voor het opwaarderen van biomassa. In dit KIEM GoChem-project ontwikkelt het consortium een elektrochemisch proces voor de oxidatie van cellulose en restcellulose (bijvoorbeeld uit afvalwaterzuivering). Het proces moet een duurzaam alternatief zijn voor het veelgebruikte oxidatiesysteem TEMPO/NaOCl/NaBr, dat selectief primaire alcoholen omzet in de overeenkomstige uronaten. Mogelijke producten zijn gemodificeerd polysacharide dat als alginaatvervanger kan dienen, maar ook fijnchemicaliën zoals D- glucuronzuur, D-glucaarzuur, adipinezuur en FDCA.
Kleuren zonder inkt, Hoekmine BV & HU
Vlinders, pauwenveren, maar ook veel bacteriën danken hun fraaie kleuren aan geordende nanostructuren op het oppervlak. De structuren weerkaatsen licht van bepaalde golflengte en zorgen zo voor ‘structurele kleuring’ (structural coulors, SC’s). Structurele kleuren zijn fel, hoekafhankelijk, gepolariseerd, vervagen niet en zijn niet-giftig, allemaal voordelen boven klassieke pigmenten. Het doel van dit KIEM GoChem-project is biomaterialen te kleuren met de duurzame SC’s. Dit kan door bacteriën in te bedden in een matrix materiaal dat ze conserveert en dat aan te brengen op het te kleuren materiaal. Momenteel is het enige bekende geschikte matrix materiaal echter epoxyhars, geen duurzame keuze. Hightech startup Hoekmine en de Hogeschool van Utrecht ontwikkelen in dit project een ‘groene’ matrix: een biobased thermohardend materiaal dat milieuvriendelijk en betaalbaar is en geschikt om bacteriën te conserveren.
Polyester recyclen met enzymen, Cumapol Polyester Upgrading BV & Rijksuniversiteit Groningen, NHL Stenden Hogeschool
Cumapol Polyester Upgrading ontwikkelde samen met bedrijven en kennisinstellingen een energiezuinige chemische recyclingtechniek voor polyesterafval. Het polyester wordt afgebroken tot de chemische bouwstenen. Die worden gezuiverd en vervolgens weer gebruikt voor de opbouw van nieuwe polyesterketens. Zo kan gekleurd of gemengd polyester uit bijvoorbeeld tapijt, textiel of voedselverpakkingen toch omgezet worden in nieuw schoon materiaal van hoge kwaliteit – een bijdrage aan de circulaire economie. Het huidige proces werkt met industriële katalysatoren zoals antimoontrioxide en zinkacetaat, maar onderzoek geeft aan dat het ook zou moeten lukken met katalysatoren uit de natuur: enzymen. Doel van dit KIEM GoChem-project is om dit enzymatisch recyclingproces voor vervuild polyester te ontwikkelen.
Bio-composiet met humines, Avantium Renewable Polymers BV & NHL Stenden Hogeschool
Een composietmateriaal bestaat uit vezels ingebed in een hars. Het matrixmateriaal omsluit de vezels en verbindt ze tot een sterk en stijf constructiemateriaal. Dit KIEM GoChem-project richt zich op de creatie van een biocomposiet op basis van natuurlijke vezels en een hars van humines, een fractie macromoleculen uit houtachtige biomassa. Om deze composiet te maken worden humines opgelost en de oplossing wordt gebruikt voor het impregneren van de vezels. Bij hoge temperaturen verdampt het oplosmiddel en hardt de hars uit (curen) tot een rigide kunststof. Composieten met humines zijn echter bros en impregnatie is lastig omdat humine-oplossingen erg viskeus zijn. In dit project wordt op zoek gegaan naar het juiste oplosmiddel en zullen diverse verwerkingstechnieken testen om biocomposieten met humines te realiseren die stijf maar niet bros zijn.
Kunstmestvervangers voor stikstofreductie, Groot Zevert BV & Avans
Dierlijke mest, zuiveringsslib en andere biomassa reststromen zijn rijk aan stikstof en kunnen als grondstof dienen voor de productie van natuurlijke kunstmestvervangers. Dergelijke kunstmestvervangers dragen bij aan de sluiting van de agrarische stikstofkringloop. In de Achterhoek is ervaring opgedaan met Groene Weide Meststof (GWM). Deze meststof wordt geproduceerd uit vergisting van overschotten aan varkensmest en bevat stikstof in de vorm van ammonium. Helaas blijkt het ammonium in GWM als gasvormig ammoniak te kunnen ontsnappen tijdens het bemesten door veranderingen in de zuurgraad (pH). Om dit te voorkomen kan het ammonium in de meststof eerst worden omgezet in nitraat. In dit KIEM GoChem-project wordt onderzocht welke processen, katalysatoren en concepten hiervoor geschikt kunnen zijn. Kansrijke technieken worden in het laboratorium uitgetest en als business case doorgerekend.
Groene route naar mevalonolacton, Visolis Biotechnology Inc., Dutch Sustainable Development BV & Zuyd
Hogeschool, CHILL
Visolis Biotechnology ontwikkelde een efficiënte fermentatiemethode voor de omzetting van plantensuikers naar mevalonolacton (MVL), een belangrijk ‘platform molecuul’ in de groene chemie. MVL kan bijvoorbeeld worden omgezet in isopreen of methyl-1,5-pentaandiol voor de productie van biobased polymeren. Het Visolisproces is geoptimaliseerd met pure industriële dextrose (glucose) als uitgangsstof. Dutch Sustainable Development, ontdekte een manier om bietsuiker als uitgangsstof te gebruiken voor fermentaties zonder dat de suiker eerst moet worden geëxtraheerd en geraffineerd. De belangrijkste vinding is het gepatenteerde Betaproces waarbij suikerbieten verhit worden en een gecontroleerde vacuümexplosie de suikers vrijmaakt. Zuyd Hogeschool wil de twee technologieën combineren voor een kortere, groenere en goedkopere route naar mevalonolacton. Studenten en experts werken samen aan het project binnen CHILL.
Optimale samenstelling kunstmestvervanger, Groot Zevert BV & Stichting Biomassa, Aeres Hogeschool
De afgelopen twee jaar zijn in het kader van het project Kunstmestvrije Achterhoek eerste praktijkproeven uitgevoerd met een groene kunstmestvervanger: Groene Weide Meststof. Dit is een vloeibare meststof met mineralen herwonnen uit varkensmest. Uit doorrekeningen blijkt dat een hoge concentratie mineralen (meer dan 7 procent) nodig is voor een rendabele business case. Uit de eerste
praktijkproeven blijkt echter dat al enige bladverbranding kan optreden bij een relatief lage concentratie mineralen (tot circa 4 procent) en die zal waarschijnlijk toenemen bij verdere concentratie. De centrale vraag in dit KIEM GoChem-project is daarom: Wat is optimale samenstelling en toedieningswijze van Groene Weide Meststof die past binnen een rendabele businesscase maar verbranding voorkomt? Verschillende concentraties en toedieningsvormen van GWM zullen worden getest in pot- en veldproeven.
Hennepindustrie revival, Pantanova BV, Stex Fibers BV & HAN
Hennepvezels werden eeuwenlang gebruikt voor papier, scheepszeilen en textiel, maar raakten haast in de vergetelheid door de komst van sterke synthetische vezels. Hennep staat nu opnieuw in de belangstelling als hernieuwbare grondstof voor onder andere biobased textiel, bouwmateriaal en composiet. Om de sterke hennepvezel te winnen moet de bastvezel worden gescheiden van het kernhout. Traditioneel gebeurt dat door ‘roten’: een ongecontroleerd natuurlijk ontbindingsproces op het land of in de sloot. Daarna verwijderen zware hamermolens de houtachtige resten: het decorticatieproces. De traditionele methode leidt tot grote variatie in vezelkwaliteit waardoor de textielindustrie weinig interesse toont voor de hennepvezel. Doel van dit KIEM GoChem-project is de ontwikkeling van een rendabel, alternatief proces voor roten en decorticatie op basis van enzymen en/of schimmels.
Microbiële olie als bio-smeermiddel, Van Meeuwen Lubrication BV & HAN
De vraag naar biologisch geproduceerde en afbreekbare smeermiddelen als alternatief voor de traditionele op petroleum gebaseerde smeermiddelen stijgt. Dat komt door klimaatverandering maar ook door zorgen over de ecotoxiciteit van traditionele smeermiddelen. Plantaardige olie als alternatief heeft als nadeel dat de productie kan concurreren met voedselvoorziening. Microbiële olie geproduceerd door de gistsoort Schwanniomyces occidentalis uit biomassa (rest-)stromen kent deze nadelen niet, maar er is nog weinig bekend over de eigenschappen en toepasbaarheid van deze olie als smeermiddel. Binnen dit KIEM GoChem-project worden de smerende eigenschappen onderzocht en wordt er een geschikte formulering voor marine toepassingen ontwikkeld. Voor een compleet circulair product worden ook de recyclingmogelijkheden bestudeerd.
Foto-flow synthese voor biobased polymeren, Dispoltec BV en Zuyd Hogeschool, CHILL
De eigenschappen van vinylpolymeren verbeteren door gebruik van een nieuwe generatie alkoxyaminen in gecontroleerde radikaalpolymerisatie. De alkoxyamines zijn een vinding van het mkb-bedrijf Dispoltec en zorgen voor de introductie van geordende nanostructuren in het materiaal. In dit KIEM GoChem-project wordt gezamenlijk een milieuvriendelijke en efficiënte syntheseroute voor alkoxyamines ontwikkeld op basis van continue foto-flowchemie. Het doel is de productie van alkoxyamines via een foto-flowproces te demonstreren met voor de industrie relevante concentraties, effectiviteit en reactietijden. Het project demonstreert tegelijkertijd ook het nut van foto-flowchemie als duurzame technologie voor de chemische industrie. Studenten en wetenschappers werken samen aan deze opkomende technologie binnen de Chemelot innovatieve leer-werkomgeving (CHILL).
Mycelium kleuren, Impershield BV, Dorable BV & Avans
Mycelium of ‘schimmelvlok’ is het netwerk van draden waaruit schimmels bestaan. Het dradennetwerk kan worden gebruikt voor de productie van bio-afbreekbare en biobased composieten. Tot nu toe richtte het onderzoek op dit terrein zich op de mechanische eigenschappen voor constructiematerialen. In dit KIEM GoChem-project ligt de nadruk op een andere belangrijke component voor marktintroductie: de visuele esthetiek. Kleur bepaalt in sterke mate eigenschappen zoals warm of koud of opdringerig of uitnodigend, belangrijk zijn voor het toekomstig succes van het materiaal, zeker voor toepassingen in interieurontwerp. Er wordt zowel gekeken naar kleuring door gebruik van gekleurde vezels als naar kleuring van het eindproduct zelf.
Smakelijke duurzame eiwitten, Biorefinery Solutions BV & Inholland, HZ
Plantaardig in plaats van dierlijk eiwit eten helpt tegen klimaatverandering en bevordert de wereldwijde voedselzekerheid. Toekomstige alternatieve plantaardige eiwitbronnen zijn zeewier, eendenkroos en reststromen van landbouwgewassen. Het KIEM GoChem-project ‘Aahminozuren!’ wil de kennis over de smaak van deze duurzame eiwitten uitbreiden. Daarbij ligt de focus op de relatie tussen smaak en chemische structuur van kleine peptiden en losse aminozuren. Het gaat om een verkennend onderzoek. Het langetermijnperspectief is om uit zeewier, eendenkroos en reststromen waardevolle en smaakvolle componenten te isoleren op basis van vergaarde kennis over
de relatie tussen structuur en smaak. Studenten hebben in dit project een belangrijke rol.
Kleurstof uit koffiedik, Spaak Circular Solutions BV, CaffeInk & Avans
Jaarlijks wordt er wereldwijd 120 miljoen kilo koffiedik (spent coffee ground, SCG) weggegooid. Het doel van dit KIEM GoChem-project is om uit het koffieresidu een waardevolle groep van stoffen te isoleren: de melanoidines. Bewezen is dat deze natuurlijke polymeren geschikt zijn om wol milieuvriendelijk te kleuren en mogelijk ook andere textielsoorten, papier en karton. De koffiedik kleurstof bevat polyfenolen die een antioxiderende werking hebben en uv-straling blokkeren wat ook toepassing als ‘smart’ kleurstof mogelijk maakt. In dit project optimaliseren partijen de extractiemethode voor melanoidines uit SCG en evalueren verfmethoden voor wol, katoen en papier. De kleurintensiteit van eindproducten zal worden getest evenals de licht- en wasvastheid. Een marktstudie evalueert de commerciële mogelijkheden van de biodegradeerbaare kleurstof en kan leiden tot een businessplan voor een SCG raffinaderij.
I am text block. Click edit button to change this text. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.
Biocarbon in biocomposieten, NPSP BV, Torrgas BV & Avans
Cement is verantwoordelijk voor acht procent van de wereldwijde CO2-uitstoot. Om klimaatverandering tegen te gaan zijn duurzame alternatieven nodig. Lichtgewicht biobased composieten zijn kansrijke alternatieven voor gevelbekleding en andere niet-dragende constructies. In dit KIEM GoChem-project wordt een verkennende studie uitgevoerd naar het gebruik van biocarbon als vulmateriaal voor dergelijke biocomposieten. Biocarbon is een houtskoolachtige, fijnkorrelige stof die ontstaat wanneer organisch materiaal onder zuurstofloze omstandigheden wordt verhit (pyrolyse). Het toevoegen van biocarbon aan biocomposieten kan de uv-resistentie, brandwerendheid en waterafstotendheid vergroten en het gewicht verlagen. De verwachting is dat de nieuwe biocarbon-biocomposieten een hogere stabiliteit en een lichter gewicht hebben, en dus kansen bieden voor nieuwe commerciële producten.
Chemicaliën uit hooi, Biofuran Chemical Products BV & Gebiedscoöperatie Westerkwartier, Hanze
Hooi is uitermate geschikt voor de stapsgewijze extractie en ontsluiting van nuttige organische verbindingen zoals furanen, vetten en levulinezuur, bleek in het vorige KIEM-project ‘Electrosynthese van furanen uit gras’. De opbrengst is zo’n 10-15 massaprocent. De overgebleven droge massa (50-60 massaprocent) is rijk aan lignine en eiwitten. In dit vervolgproject optimaliseren de projectpartners de extractie van vetten uit hooi en de zure conversie van het residu naar biobased bouwstenen zoals furfural, hydroxymethylfurfural en levelinezuur. Ook worden de processen verder opgeschaald (TRL 4-5). Een techno-economische evaluatie geeft uitsluitsel of het proces ook commercieel aantrekkelijk is, bijvoorbeeld voor de productie van innovatieve hernieuwbare isolatiematerialen.
Polykatoen recyclen, CiorC BV, Cumapol Polyester Upgrading BV & NHL Stenden
Polykatoen is een slijtvaste mix van katoen en polyester. Het wordt gebruikt voor kleding en beddengoed en vormt een belangrijk deel van het afgedankt textiel. De mix van synthetische en natuurlijke vezels maakt recycling van ingezameld en gesorteerd polykatoen complex. In dit KIEM GoChem-project beogen de projectpartners polykatoen te recyclen door het polyester PET eerst chemisch te scheiden van het katoen via depolymerisatie. Na zuivering en rekristallisatie kan het zuivere monomeer opnieuw als grondstof dienen voor hoogwaardig nieuw PET. Het katoen wordt vervolgens in een oplosmiddel gelegd dat het katoen ontkleurt en verontreinigingen oplost. De gezuiverde vezels kunnen daarna opnieuw worden gesponnen tot katoen of viscose. Om kosten-efficiënt te zijn, moet het chemische recyclingproces weinig energie vragen en hoge kwaliteit PET en katoenvezel opleveren.
BTX uit afvalplastic, BioBTX BV & RUG
Het efficiënt recyclen van vervuild plastic afval is een essentieel onderdeel van de transitie naar de circulaire economie. Veel onderzoek in chemische recycling richt zich op depolymerisatietechnieken waarbij plastics worden afgebroken tot monomeren, die na zuivering gebruikt kunnen worden voor nieuw plastic. Dit KIEM GoChem-project richt zich op een andere manier van chemische recycling: katalytische pyrolyse. BTX (een mengsel van benzeen, tolueen en xyleen) is een veelgebruikte grondstof voor polyesters, polyamides en polyurethanen. Ruwweg veertig procent van alle plastics zijn opgebouwd uit BTX. De projectpartners willen samen gemengd en sterk vervuild afvalplastic via katalytische pyrolyse omzetten in BTX. De methode wordt eerst ontwikkeld voor twee geselecteerde plasticstromen en een modelsysteem (etheen, propeen en mengsels daarvan). Een techno-economische evaluatie is onderdeel van het project: Is het proces commercieel aantrekkelijk en geschikt voor opschaling naar pilot- of demonstratiefabriek?
Biobased speelblokjes, Wageningen Food & Biobased Research, WUR
BiOBUDDi verkoopt constructiespeelgoed: vrolijk gekleurde kunststof blokjes om dieren, een huisje of een complete speelgoedboerderij van te bouwen. Als eerste in de speelgoedmarkt zijn BiOBUDDi’s bouwsteentjes biobased, gemaakt van bio-HDPE. Daarmee loopt het bedrijf voorop in de transitie naar biobased plastics. Enig nadeel van bio-HDPE is een lagere krasbestendigheid in vergelijking met de nu veelgebruikte (non-biobased) kunststof ABS. Wageningen Food & Biobased Research selecteert in dit GoChem-project met BiOBUDDi een biobased additief dat de krasbestendigheid van bio-HDPE verhoogt. Ook levert het project het experimentele bewijs voor het krasvastere materiaal.
Natuurvezels van olifantengras, Wageningen Food & Biobased Research, WUR
Olifantengras (miscanthus giganteus) groeit razendsnel tot vier meter hoogte, ook op arme gronden en in niet-tropisch klimaat. Het is daarom een interessante groene grondstof. In combinatie met biomaterialen uit reststromen zorgen de olifantengrasvezels voor extra sterkte. Vibers ontwikkelt toepassingen van olifantengrasvezels in bioplastics, papier, karton en (lichtgewicht) beton. Samen met Wageningen Food & Biobased Research vergelijkt Vibers in dit GoChem-project de eigenschappen van olifantengrasvezel met die van ‘concurrerende’ natuurvezels zoals hennep, bamboe of lisdodde. Dieper inzicht in eigenschappen als hechting, vochtopname, sterkte et cetera biedt Vibers richting in de ontwikkeling van nieuwe toepassingen voor deze unieke vezel.
Duurzame boeketsteker, Wageningen Food & Biobased Research, WUR
Growfun produceert producten voor de sierteelt: bloempotten en zogeheten ’stekers’: stokjes waaraan labels hangen met informatie over de plant. Growfun ontwikkelde onlangs de ‘voodstock’: een biobased plantensteker die langzaam, maar compleet afbreekt in potgrond en daarbij voedingsstoffen afgeeft. In dit GoChem-project ontwikkelt Wageningen Food & Biobased Research met Growfun een steker voor boeketten die tevens het bekende plastic zakje met snijbloemenvoedsel vervangt. De boeketsteker belandt samen met de snijbloemen in de vaas waar het stokje gedurende de bloei voedingstoffen afgeeft. De extra functionaliteit als ‘bemester’ kan de duurzame, bio-afbreekbare boeketsteker betaalbaar maken. Er bestaan al geschikte biomaterialen maar die zijn voor een gewone steker nu te prijzig.
Hittebestendig zetmeelplastic, Wageningen Food & Biobased Research, WUR
Thermoplastisch zetmeel is een van de meest gebruikte bioplastics. Het wordt gemaakt uit schillen en ander snijafval van de aardappelverwerkende industrie, een grote reststroom. Een bekend voorbeeld van een veelgebruikt ‘zetmeelplastic’ is Solanyl® van Rodenburg Biopolymers. Het materiaal is echter nog niet geschikt voor hoge temperatuurtoepassingen zoals koffiecups of warme-maaltijdverpakkingen. Doel van dit GoChem-project is het verhogen van de maximale gebruikstemperatuur van zetmeel blends. Een eerste screening van materialen heeft aangetoond dat gebruik tot boven honderd graden mogelijk moet zijn. Wageningen Food & Biobased Research ontwikkelt samen met Rodenburg Biopolymers een demoproduct, een warmtebestendig zetmeelgebaseerde verpakking geschikt voor voedsel.