Dashboard ‘Onderwijs-arbeidsmarkt’
Human capital update september 2023:
Chemiesectoren groeien ondanks toenemend tekort aan mbo-ers en hbo-ers
Op 21 september 2023 is de onderwijs-arbeidsmarktmonitor van ChemistryNL geüpdatet met CBS data en DUO data over 2022. Hier worden de belangrijkste resultaten weergegeven.
Chemie arbeidsmarkt (sbi 19-22)
De chemie arbeidsmarkt zat in het post-Corona jaar 2022 in een duidelijke en dynamische groeifase. Het aantal geregistreerde (nieuwe) vacatures nam in 2022 opnieuw toe, van 10.000 naar 11.000. De toename is met name waarneembaar voor mbo-ers en hbo-ers, zowel voor chemische- als voor niet chemische functies. Het grootste tekort aan chemici heeft betrekking op mbo-ers. Het aantal chemische chemische mbo vacatures is drie keer zo hoog als dat van chemische hbo vacatures. Het aantal chemische mbo vacatures was in 2022 ca. zeven keer hoger dan in 2014.
V.w.b. de omvang van de chemie arbeidsmarkt valt op dat het aantal werknemers ondanks (of juist door) de hoge vacaturedruk met ruim 3% is gegroeid. Hierdoor komt de chemische arbeidsmarkt voor het eerst boven de 100.000 werknemers, hetgeen overeenkomt met 96.000 FTE. De sectoren sbi 20 (chemie) en 21 (farmaceutische industrie) zijn het meest gegroeid (elk met 2500 werknemers). Maar ook in sbi 19 (petrochemie) en sbi 22 (rubber en kunststof) was sprake van enige groei (100-400 medewerkers).
Opvallend hierbij is opnieuw de flinke dynamiek op de chemie arbeidsmarkt. In totaal kwamen ruim 19.000 nieuwe medewerkers binnen in een van de vier chemiesectoren. Ca 14.000 werknemers stroomden uit. Van de instroom was het grootste gedeelte (ca 65%) doorstroom vanuit een andere sector. Slechts 15% van de instroom is “vers” vanuit het onderwijs. Naast de in-en uitstroom was er sprake van ca 1500 baanwisselingen tussen bedrijven onderling, binnen de vier chemiesectoren zelf.
Chemie onderwijs
De instroom in chemische opleidingen, en ook de uitstroom aan chemisch gediplomeerden liet voor 2022 een overwegend negatief beeld zien. Met name de afnemende instroom in chemische mbo dagopleidingen (BOL) blijft zeer zorgwekkend. De instroom in de BOL daalde in 2022 met 8%, en is nu 52% lager dan in 2014. Onder druk van de arbeidsmarktkrapte en stijgende behoefte aan gekwalificeerd mbo personeel steeg de instroom in chemische beroeps begeleidende mbo opleidingen (BBL) wel, met 23%. Het totale aantal mbo leerlingen (BOL+BBL) liet daardoor in 2022 toch nog een positieve trend zien (+4%). Het aantal gediplomeerden in het chemische mbo daalde in 2022 met 8% en is nu 30% lager dan in 2014.
Ook in het chemische hoger beroepsonderwijs was er, net als vorig jaar, een daling van de studenteninstroom te zien. Chemische hbo opleidingen kenden een daling van gemiddeld 3%. De totale instroom is nu 14% lager dan in 2014. Het aantal afgestudeerden in het chemische hbo was 1% lager dan vorig jaar maar nog wel 53% hoger dan in 2014.
De instroom in chemische w.o. (BSc- en MSc) opleidingen daalde in 2022 met ca 10%, maar is nog wel 20-40% hoger dan in 2014. Het aantal afgestudeerden in het chemische w.o. was 9% lager dan vorig jaar maar 65% hoger dan in 2014.
Positief punt is wel dat het percentage meisjes dat koos voor een chemie gerelateerde opleiding in het hoger onderwijs opnieuw steeg, zelfs tot boven de 50%. Bij het hbo is dit percentage nu 56%, in het w.o. is dit 51%. In het mbo blijft een duidelijk verschil waarneembaar tussen opleidingen onderling. Bij mbo-laboratoriumtechniek bedraagt het percentage meiden 51%. Bij mbo-procestechniek blijft het percentage onveranderd laag, 8%.
Human capital alert
Al met al blijft met name het mbo, het grote zorgpunt. Het aantal geregistreerde mbo vacatures in de chemiesectoren is opnieuw gegroeid. De instroom in de chemische mbo opleidingen neemt verder af. Voor de vervangingsvraag van de chemiesector zijn mbo-ers van groot belang. Het aantal mensen in de chemie dat de komende 10 jaar met pensioen gaat zal toenemen van 1000 naar 3000 werknemers/jaar. Ca 2200 hiervan zijn mbo-ers, waarvan 1200 met een chemie opleiding.
Het opleiden, aantrekken en behouden van goede vakmensen zal de komende jaren extra aandacht blijven vergen van scholen, bedrijven en sectororganisaties. Uit deze monitor update blijkt dat met name dat laatste (retentie en leven lang ontwikkelen) een belangrijk aandachtspunt is. De krapte op de arbeidsmarkt is tevens een extra impuls voor het minder arbeidsintensief maken van het werk d.m.v. innovaties en introductie van automatiserings- en digitale technologieën.
De Human capital Agenda van de topsector ChemistryNL zal zich, samen met C3, OVP, VNCI, AWVN en de partners in de regio’s blijven inzetten om aan beide uitdagingen, imago/instroom/retentie en innovatie/arbeidsproductiviteit een bijdrage te leveren. Partijen zijn breed uitgenodigd om zich bij lopende initiatieven aan te sluiten. Voorbeelden rondom het mbo zijn: het PPN netwerk (“Promotie Procestechniek Nederland”), de SBB omgeving voor procesindustrie en laboratoria (“Samenwerking Bedrijfsleven Beroepsonderwijs”), en de LAP /LAL (“Landelijke Adviescommissies Procestechniek en laboratoriumtechniek”). Ook in de nieuwe HCA 2024-2027, die nu wordt voorbereid, zal aandacht aan deze thema’s worden gegeven.
Dashboard onderwijs en arbeidsmarktmonitor
Overzicht van alle ChemistryNL HCA activiteiten
Over het dashboard
Dit online dashboard biedt inzicht in de onderwijs- en arbeidsmarktsituatie van de chemiesector. De cijfers uit het dashboard kunt u gebruiken om inzicht te krijgen in de studentstromen van onderwijs naar arbeidsmarkt in de chemie. De eerste versie van het dashboard is op 1 juni 2017 gelanceerd en het dashboard is sindsdien ieder jaar voorzien van nieuwe cijfers. De analyses zijn uitgevoerd door Dialogic Innovatie & Interactie, in opdracht van ChemistryNL. Het dashboard is eigendom van ChemistryNL en is mede tot stand gekomen met de inzet van de VNCI.
Het dashboard bestaat uit vier onderdelen:
- Chemie-onderwijs: In dit onderdeel wordt ‘human capital pipeline’ vanuit bekostigd chemie-onderwijs weergegeven. Hierbij wordt aandacht besteed aan de instroom van studenten op verschillende niveaus (mbo, hbo, wo-bachelor en wo-master) en de uitstroom van gediplomeerde studenten.
- Aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt: In dit onderdeel wordt de arbeidsmarkt voor pas afgestudeerde chemiestudenten in kaart gebracht. Er wordt gekeken in welke sector en in welk land gediplomeerde chemiestudenten aan de slag gaan. Tevens worden de loonontwikkelingen in kaart gebracht.
- Chemie-arbeidsmarkt: In dit onderdeel wordt de arbeidsmarkt van de chemiesector in kaart gebracht. Er wordt nader ingegaan op het aantal banen en bedrijven in de chemiesector en de instroom vanuit het onderwijs. Verder worden de achtergrondkenmerken van werknemers geanalyseerd en wordt er ingegaan op de ontwikkelingen in de vraag naar gediplomeerde chemiestudenten.
- Onderwijs en innovatie: In dit (nieuwe) onderdeel wordt aandacht besteed aan de relatie tussen chemieonderwijs en innovatie. Talentenprogramma’s van de topsector en chemische learning communities worden in kaart gebracht. Voorts wordt een PPS overzicht gegeven van alle chemische i-labs (hbo-wo), Centres of Expertises (hbo) en Centra van Innovatief Vakmanschap (mbo).
Link naar het dashboard (in Dutch): www.onderwijsarbeidsmarktchemie.nl.